«Από την Πόλη στην Καλλίπολη» συγκινήσεως μέρος 2ον

Έναρξη νυν Ιουλίου και κάθε Ιουλίου.
«Τω αυτώ μηνί Β’, η ανάμνησις της εν τη αγία Σορώ καταθέσεως της τιμίας Εσθήτος της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας εν ταις Βλαχέρναις».1
Το γεγονός της Καταθέσεως της Εσθήτος μνημονεύεται εικονογραφικά σε μια δισυπόστατη (όπως ο Ιανός) εικόνα κείμενη, ως γνωστόν τοις θρησκευομένοις, στην κοινότητα Τετραλόφου, η οποία τη μέρα αυτή (2 Ιουλίου) και μαζί με τις παρακείμενες Μαγούλες της, το πανηγυρίζει κανονικά και με το νόμο του Μητροπολίτη της. Η περιοχή ανήκει στα θρυλικά Μπουτζάκια που άλλοτε τα ρήμαζε το κουνούπι και ο πυρετός λόγω της κίτρινης, ελώδους-λίμνης Σαριγκιόλ. Ηδη ανήκει στον ευρύτερο Δήμο Ελλησπόντου, λίαν τεφροκρατούμενο, ο οποίος οικείται (μαζί με τα χωριά Κοιλάδα, Καπνοχώριον κ.α.) επί το πλείστον από Θρακιώτες (Πάνιδος) Μικρασιάτες και κάπως Ποντίους ίσως κι από ορισμένες άλλες ποντιόγλωσσες λαότητες, από τις οριστικά χαμένες τους πατρίδες. Η περιοχή ελέγχεται πολιτιστικά και λαογραφικά από τον Σύλλογο Θρακιωτών και Μικρασιατών Δήμου Ελλήσποντου.
Προς τι όλα αυτά;
Την επαύριον της γιορτής αφίχθη στο γραφείο μου ο Πρόεδρος του συλλόγου κ. Γ. και μου άφησε, με εντελώς αγαπητική διάθεση, το νέο σιντί που κυκλοφόρησε ο σύλλογός τους με τον τίτλο «Από την Πόλη στην Καλλίπολη. Νο 2».
Επιστρέφοντας μια Κυριακή από την Αθήνα με το ΚΤΕΛ στη στάση Τυρνάβου, συνάντησα μέρος της τοπικής χορωδίας (στο έντυπο ένθετο κακόηχα κι αδόκιμα γράφεται σε ορισμένα τραγούδια πως το τραγούδι τάδε το «Τραγουδάει η χορωδία!»), που πήγαινε στη Λάρισα για να ηχογράψει κάποια μέρη του δίσκου. Ανταλλάξαμε φίλιες φιλοφρονήσεις καθώς εμνήσθημεν το προηγούμενο ομότιτλο σιντί, τα τραγούδια του και το εκτενές δημοσίευμα, που ανέλπιστα μου ανέβλυσε κι ακόμα πιο ανέλπιστα διάβασαν κι αυτοί, όσοι τέλος πάντων. Αλλά έτσι έχουν κάποια πράγματα. Οταν η κεραυνοβόλα τρυφερότητα τα εμποτίζει τότε επιβάλλεται άνωθεν, να συναντηθούν και να βρεθούν ούτως ή άλλως· ας μην μας παραξενεύει το πράγμα.
Δηλώνω εκ νέου άδηλος φίλος του Συλλόγου και των σιντί του, δηλαδή του μουσικού τους πολιτισμού, χωρίς λόγο κι αποχρώσα αιτία. Ετσι τυχαία γίνεται ή απλά στους τρόπους αυτούς έκφρασης ξαφνικά να συναντάς μια λανθάνουσα συγκίνηση, που ύπνωττε εντός σου, κι όταν βρει αφορμή εκδηλώνεται, έστω ως στιγμιαία κατεβασιά νερού, όπως οι τόσο γνωστές μας μπόρες αυτού του καλοκαιριού ή όπως ένας μορμυρίζων συνεχώς λάκκος γεμάτος νερό τώρα.
Ετούτο το σιντί είναι η συνέχεια του πρώτου που κυκλοφόρησε πριν τρία χρόνια με τον ίδιο τίτλο και τους ίδιους συντελεστές. Περιλαμβάνει 16 τραγούδια επί το πλείστον του γάμου, όπως ισχυρίζονται, όλα σε χορευτικό ρυθμό (πως θα μπορούσε άλλωστε να χορευτεί ένα καθιστικό όπως διατείνομαι). Η εν γένει ενορχήστρωση, καταγραφή κι επιμέλεια ανήκει στον εξαιρετικό μουσικό κ. Β. Βέττα. Μετέχει του πράγματος άδουσα και η διάσημος πλέον αοιδός- αδελφή του, Καλλιόπη Βέττα. Διακρίνονται μονήρεις στο τραγούδι οι: Γιάννης Μυλωνάς, Παπα-Θανάσης (τι παπάς ειν’ αυτός;), Ευγενία Δαμιανού, Θεοδώρα Σιγηλού, Ελένη Μόσχου (η σταρ κατά τη γνώμη μου των σιντί), η Αλεξάνδρα Κακλαμάνου, ο Χατζηγιάγκος Γεώργιος, η Γεωργία Μπούρα αλλά κυρίως κι έξοχα η Χορωδία ολόκληρη από κατοίκους των χωριών.
Ακούγοντας το δίσκο και διαβάζοντας τα λόγια τους στο ένθετο οκτασέλιδο συνοδεύεις εκ των πραγμάτων κι εσύ τα τραγούδια που είναι γλυκόηχα, συμπαθητικά και σε παρασέρνουν με το μουσικό τους είναι, στον ψυχικό σου «δια-παρα-συρμό».
Χορηγοί του σιντί η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης (δηλαδή ο λαός της Κοζάνης δια του αιρετού θεσμού του την Ν.Α και πιο ειδικά του νομάρχη κ. Γ. Δακή) αλλά και περιέργως, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ο πρόεδρος της Δ.Ε του κ. Μασαλάς, σε σμικρώ προλογύδριό του τονίζει πως: «Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας θεματοφύλαξ αξιών και παράδοσης, θα είναι πάντα αρωγός σε προσπάθειες, όπως αυτή, που σηματοδοτεί και ενεργοποιεί την αισθητική και την ιστορική μνήμη του ελληνισμού...». Για να δούμε; Κοντή η νύφη να κι ο μέτρος! Το ένθετο έχει φωτογραφίες του Δ.Σ., του Συλλόγου (κάπως καμαρωτοί, γιατί όχι), στιγμιότυπα από την ηχογράφηση στο στούντιο, των σταρ (!) και η Χορωδία, που αξιωματικά δικαιούται τη μερίδα του λέοντος στον έπαινο του διαπράγματος. Δεν είδα να καμαρώνει, έστω και τηλεγραφικά, ο καθ’ αυτό Δήμος Ελλήσποντου· ερήμην του ή μήπως κι εναντίον της θελήσεώς του κυκλοφόρησε τον ωραίον αυτό σιντί;
Δε θέλω να πω άλλα. Τα είπα την προηγούμενη φορά και στο τότε πρώτο τους σιντί. Αποτελούν τα όσα τώρα σιωπώ, συνέχεια εκείνων των λίαν εύγλωττων και εκ τρεχούσης συγκινήσεως έγραψα.
Από το πρώτο άκουσμα του νυν κράτησα (αλλά και δεν «συγκρατήθηκα»...) ένα τραγούδι το οποίο άκουσα δύο τρεις φορές:

Καλώς ήρθανε τα πουλιά καλώς ήρθανε τ’ αηδόνια
Κι εμείς τα περιμέναμε τώρα δυό τρία χρόνια

Κατέβα μάνα του γαμπρού και πεθερά της νύφης
τη νύφη που σου φέραμε καλά να την τιμήσεις

να την τιμήσεις με καλό κι εκείνη τιμημένη
με του Χριστού το δάχτυλο είναι ζωγραφισμένη

Γαμπρέ μου καλορίζικα καθόλου μη σε νοιάζει
η νύφη που σε δώσαμε την Αφροδίτη μοιάζει...

Οπως και από τη «Σμυρνιοπούλα» που αποδίδουν λίαν αισθαντικώς ο Βαγγέλης Βέττας και η Χορωδία:
...Στην Πόλη σφάζουνε αρνιά στην Αγκυρα κριάρια
και στην Αγια Φωτεινή σφάζονταν παλικάρια (δις)2

Η Σμύρνη κι αν εκάηκε κι αν έγινε βεράνι
Μια Σμυρνιοπούλα να ν’ καλά πάλι την ξανακάνει (δις)...
Ταύτα και μένω.


ΕΠΩΦΕΛΕΙΣ, ίσως, ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. α. Δύο Πατρίκιοι, ο Γάλβιος και Κάνδιδος, το σωτήριον έτος 458 «έλαβον πόθον θείον εις την καρδίαν τους δια να υπάγουν εις Ιεροσόλυμα να προσκυνήσουν τους αγίους τόπους». Εκεί βρήκαν μια Εβραία ευλαβή κυρία η οποία εις το «οσπίτιόν της» είχε την Εσθήτα της Κυρίας Θεοτόκου «τεθησαυρισμένη εντός ξυλίνου σεντουκιού». Πήραν τα μέτρα του και έφτιαξαν ένα παρόμοιο σεντούκι και κρυφίως άρπαξαν το κανονικό με την Εσθήτα (η οποία ήταν κατασκευασμένη από μαλλί, το οποίο φυσιολογικά σε έξη μήνες «από τους σκώληκας και την βότριδα διαφθείρεται», αλλά η τιμία Εσθήτα «ήτο αδιάφθορος και κατά το φάδι και κατά το στημόνι, ήτον δε και αυτόχροος») κι άφησαν αμανάτι το άδειο σαν το σεφερικό αδειανό πουκάμισο. Ωσπου να τους πάρει είδηση η κάτοχος, έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη με το θησαύρισμα της τιμίας Εσθήτος (άλλο η Τιμία Ζώνη που βρίσκεται στη Μονή Βατοπεδίου και τιμάται η κατάθεσή της την λα’ του μηνός Απριλίου) και την άφησαν στην περιοχή των Βλαχερνών. Εκτισαν εκκλησία κι ετιμάτο λίαν αυτή ως «διωκτήριον κάθε ασθενείας και πολεμίων εχθρών». Μια κανονική κλοπή ξένου, ιερού δε λέω, πράγματος τιμωρούμενη, όμως, σήμερα υπό ποινικού νόμου με φυλάκιση.
β. Ο έγκριτος δικηγόρος Κ. Καντούνης εκ της νήσου Κύπρου είδε σ’ ένα καφενείο που διατηρούσε άρπαξ, τούρκος έποικος στα κατεχόμενα, δύο πίνακες του σημαντικού Κυπρίου ζωγράφου Γ. Γεωργίου, τους οποίους είχαν στο σπίτι τους στην Αμμόχωστο το οποίο μετά την εισβολή και κατοχή λεηλατήθηκε και αυτοί περιήλθαν στην κατοχή του ανωτέρω βαζιβουζούκου. Μετήλθε του σχεδίου των δύο Πατρικίων, έφτιαξε δηλαδή δύο πλαστούς πίνακες σε Αλβανό ζωγράφο (άριστοι τεχνήτες στις αντιγραφές) και μετά από περιπέτειες πολλές, πήρε πίσω τους αυθεντικούς, αφού ανήρτησε στο καφενείο τους πλαστούς δια να τους χαζεύουν, ως χάνοι, οι Ευρωπ(ε)αίοι τουρίστες οι οποίοι σε πλάνη, ούτως ή άλλως πολλαπλή (και μάλλον εσκεμένη) διατελούντες. Ο μύθος δηλοί πως οι χαμένες πατρίδες είναι πλέον μια χαμένη παρτίδα στο διεθνές χαρτο(μ)παίγνιον και μόνον δυναμικά, όπως οι πίνακες, επιστρέφουν! Αλλως ησύχαζε και τραγούδα τους, με καημό άφατο και δεξιοσύνη αρίστη, όπως κάνουν στο σίντι μας, του Συλλόγου Θρακιωτών και Μικρασιατών του Ελλησπόντου οι εξαίσιοι χορωδοί.

2. Οταν βρέθηκα στη Σμύρνη, στο παγκόσμιο συνέδριο για τα 100 χρόνια του Γ. Σεφέρη σε μια ξενάγηση, λάθρα μας έδειξαν το μέρος (κάτι σαν παζάρι) που ήταν πριν την εκ θεμελίων καταστροφή του, ο περίλαμπρος ναός, καθεδρικός Σμύρνης, της Αγίας Φωτεινής. Λέγεται, δηλαδή κάπου το διάβασα αλλά δεν μπορώ τώρα ασφαλώς να το τεκμηριώσω, πως τον ναό αυτό εκ βάθρων ξαναθεμέλιωσε (μετά από ένα φοβερό σεισμό στη Σμύρνη) ένας μητροπολίτης της καταγόμενος από την Κοζάνη (Σέρβια), που αρχιεράτευσε εκεί, ο Γεώργιος - Γρηγόριος Κονταρής (1668), πρώτος δάσκαλος στη Σχολή της Κοζάνης, άριστος κεντητής επιταφίων (έχει έναν ο άγιος Νικόλαος Κοζάνης στο αριστερό του κλίτος κρεμασμένο), λόγιος δεινός, όστις έγραψε και την πρώτη ιστορία της πόλεως των Αθηνών. Πότε αλήθεια θα την επανεκδώσουμε;
Ο μόλις ανωτέρω μύθος δεν δηλοί τίποτε απλά ονομάζει τα απωλεσθέντα.