H Χαραυγή (Τζουμάς στην παλαιότερη ονομασία, ήγουν παζάρι), είναι ήταν δηλαδή, ένα χωριό του Ν. Κοζάνης και έκειτο στις παρυφές του Βερμίου όρους και τώρα μπαίνει στο επίκεντρο, των ορυχείων του Λιγνιτικού Κέντρου Πτολεμαΐδος - Αμυνταίου. Οι πρώτοι ορθόδοξοι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στο εκεί πρώην τουρκοχώρι μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών 1922-23 και την απομάκρυνση των γηγενών οθωμανών. Με τη σειρά τους έφυγαν κι αυτοί ήδη από κει απαλλοτριωθέντες πολλαπλώς και με το αζημίωτο βέβαια, κι εγκαταστάθηκαν στη Νέα Χαραυγή, κολλητά της πόλεως Κοζάνης. Η επικυρίαρχος του καρβουνοφόρου λεκανοπεδίου ΔΕΗ, τους σήκωσε από τα χώματα τους για να τους φάει τα μαύρα σωθικά, από τα οποία πήραν μαζί τους μόνο τη χωμάτινη μνήμη επί γης θαμμένης μαζί με τα προγονικά λευκανθέντα κόκαλα.
Ο,τι έμεινε ακόμα από το χωριό, μια νησίδα είναι, η οποία επιπλέει στη μαύρη της ψυχής βυθοφάνεια και της έρημης γης, την επιφάνεια. Την περιτριγυρίζει πολιορκητικά ο θόρυβος της ανάπτυξης κι ο κονιορτός της βιαστικής αποκατάστασης του άλλοτε είναι των κατοίκων του στο νυν και γιατί όχι στο αεί.
Σπίτια με χαίνοντα παράθυρα, ανοιχτές πληγές, στις οποίες αντί αντισηπτικής ουσίας, στερεή αιθαλομίχλη φθοράς νυχθημερόν επικάθεται πάνω τους. Περιμένουν τους μηχανόσαυρους της επιχείρησης εξηλεκτρισμού της χώρας και της αλλαγής των φώτων μας, να αποφανθεί οριστικά περί του πότε του χαμού τους.
«Γυρεύω το παλιό μου σπίτι» που έφαγε ο εργοδηγός, αναρωτιέται ο φωτοσυλλέκτης με τους πολυεστιακούς κι ευρυγώνιους καθώς γυρίζει για να περισώσει ό,τι δύναται, λίγο πριν την τελική απώλεια κι επιχωμάτωση του υλικού χρόνου.
Δρόμοι παλιοί που αγάπησαν στην καθημερινότητα, δρόμοι άδειοι, τεφροί που νοστάλγησαν στην ερημιά τους.
Τα σπίτια είναι σώματα που έφαγε το παγωμένο ρεύμα από το Μέλανα Δρυμό, τα σώματα γυμνά τοπία ανάμνησης.
Αδεια τα παράθυρα απ’ όπου έμπαινε ο ήλιος με δυσκολία αφού οι κουρτίνες δεν άφηναν τα αδιάκριτα δάχτυλά του να ψάχνουν τα ζωντανά σώματα. Τώρα ακώλυτες οι ακτίνες του ερευνούν τις μνήμες των σωμάτων που πέρασαν από κει. Λησμονημένες στάσεις ζωής σαν ήρωες κι ηρωίδες της αρχαίας θρηνωδίας αφήνονται σε φωτοκραυγές απελπισμένης αναζήτησης.
Το χωριό ναυαγισμένο πλοίο φεύγει, οδηγείται στον πάτο της ιστορίας του, στη θάλασσα των ορυχείων που το καταπίνουν.
Η Χαραυγή δύει...
Το κείμενο είναι στο "Ποντίκι" της σήμερον και η φωτογραφία του Χρ. Λαμπριανίδη από την ενότητα Χαραυγή
6 σχόλια:
Το κορίτσι που περιμένει την άνοιξη μια χαραυγή στην Χαραυγή.
Μα η άνοιξη ήρθε γι' αυτό μια χαραυγή και για όλους στους Χαρυαγιώτες.
Με την Μαυροπηγή πες μου τι γίνεται που θα πέσουν μέσα στο ρήγμα που ανοίγει καθημερινά από τη διένεξη του ορυχείου.
Εκεί δεν τους σώζει καμιά φωτογραφία. Ο Θεός βοηθός.
Ωχ, βρε αδερφε, περσινα ξινα σταφυλια.
Ταβουλαριε, "τζουμά" δεν θα πεί "τόπος προσευχής";[Αχειροποίητος Θεσσαλονίκης=εσκή Τζουμά=ο πρώτος χώρος όπου προσευχήθηκαν μουσουλμάνοι στην πόλη]
ΜΙΑ ΧΑΡΑΥΓΗ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΤΗΣ
Μια Χαραυγή στη Δύση της
Η παλιά Χαραυγή είναι ένα προσφυγικό χωριό που
θυσιάστηκε, όπως και ένα μεγάλο κομμάτι του
Νομού Κοζάνης, στον ενεργειακό βωμό αυτής της
χώρας.
Η απαλλοτρίωση του χωριού έγινε υπό κρατική
πίεση, χάριν του ενεργειακού μονόδρομου της
εποχής του λιγνίτη. Οι κάτοικοι αντιστάθηκαν. Το
κράτος επιβλήθηκε. Η Νέα Χαραυγή χτίστηκε
κοντά στην Κοζάνη στο όνομα της καινοτομίας,
της αλλαγής, της ευκολίας, της ελπίδας. Το μόνο
που κατάφεραν οι κάτοικοι τελικά είναι να γίνουν
ένα προάστιο της Κοζάνης χωρίς ταυτότητα, χωρίς
αυτονομία• «σαν διαμονή σε ξενοδοχείο», λένε
πολλοί.
Η παλιά Χαραυγή είναι ένα χωριό φάντασμα που
εδώ και είκοσι πέντε χρόνια βρίσκεται εγκατα-
λειμμένο μέσα στα ορυχεία της ΔΕΗ. Ο ήχος των
ταινιόδρομων που μεταφέρουν κάρβουνο στα
διπλανά εργοστάσια κυριαρχεί στο χώρο και σύ-
ντομα γίνεται τόσο οικείος που αγνοείς τη μόνιμη
παρουσία του. Τόπος βουτηγμένος στην τέφρα του
λιγνίτη, χτυπημένος από ανέμους και ανθρώπους,
απορροφάται καθημερινά από τη γη μέσα από ένα
αργό, φυσικό πάντρεμα των υλικών του. Η εκκλη-
σία, ο κεντρικός δρόμος, τα μαγαζιά, τα σπίτια, το
σχολείο είναι όλα εκεί, σε μια αδιέξοδη αναμονή.
Συχνά, τα χαλασμένα ρουλεμάν των ταινιόδρομων
στριγγλίζουν δυνατά, σαν να προφέρουν ακατα-
νόητες λέξεις, άλλοτε ευχές και άλλοτε κατάρες,
μπερδεμένες αλλόκοτα σε μια γλώσσα που μόνο
ο τόπος γνωρίζει, θρηνώντας την κάθε χαραυγή,
την κάθε δύση.
Αλέξανδρος Βρεττάκος
''Το Τζουμά Παζαρί ίσως είναι η περιοχή Β της πόλης της Κοζάνης και κοντά στον οικισμό Τζουμά ή Τζουμαγιά (νέα ονομασία: Χαραυγή, επαρχίας Εορδαίας) (Simovski, 34). (Η Χαραυγή σήμερα υπάγεται στο δήμο Κοζάνης). Βλ. και τη διαδρομή του Λήκ (William Martin Leake, Travels in Northern Greece, Λονδίνο 1835 [επανέκδοση: Άμστερνταμ 1967], τ. 3, 296-299) από την Βέροια στο χωριό Καστανιά στο Βέρμιο, Ξερολίβαδο, Χάντοβα (Πολύμυλος), Τζουμά (Χαραυγή) και Κοζάνη. Ο Λήκ αναφέρει το παζάρι της Τζουμά, αν και δεν αναφέρει τοπωνύμιο "Τζουμά Παζαρί". Από την άλλη πλευρά, αν η ταύτιση ενός από τους οικισμούς, οι οποίοι αναφέρονται στη μελέτη και υπάγονται στον καζά αυτό, είναι σωστή, τότε το Τζουμά Παζαρί βρίσκεται ανάμεσα την πόλη της Κοζάνης και τη Σιάτιστα, στα ΝΔ της Κοζάνης''
ΧΑΜΙΓΙΕΤ ΣΕΖΕΡ - ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ ΤΟΥ ΤΕΠΕΛΕΝΛΗ ΑΛΗ ΠΑΣΑ.
Μετάφραση από τα τουρκικά, σχόλια: Ειρήνη Καλογεροπούλου.
Πάντα θλιμμένη χαραυγή για μένα ξημερώνει
γιατί την ώρα που ξυπνώ κάθε χαρά τελειώνει.
Πάντα με το παράπονο τ' αχείλι μου ανοίγει
γατί 'ναι η πίκρα μου πολλή και η χαρά μου λίγη.
Δημοσίευση σχολίου