«ΕΡΧΕΤ’ Η ΠΑΝΑΓΙΑ, ΜΠΑΡΜΠΑ!»
Του Β.Π. Καραγιάννη
-Χριστός Ανέστη!
Την Παρασκευή της Διακαινησίμου, έχουμε την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής δηλ. της ομώνυμης εκκλησίας της άλλοτε Κωνσταντινουπόλεως, νυν Ισταμπούλ (στην οποία καταφεύγουν αγεληδόν -χωρίς όμως μουκανισμούς- οι νεοέλληνες το Πάσχα)· τώρα ονομάζεται πλέον Μπαλουκλί από τα ομότιτλα, μικρά ψάρια που κολυμπούν αμέριμνα στην εκεί στέρνα. Την αυτή ημέρα είθισται, κατά τα πατροπαράδοτα ήθη της ανατολικής ημών ορθοδόξου πίστεως, περιοχή μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, δηλαδή τα τελευταία τρία χρόνια, να αφικνείται στην πόλη εν επισήμω πομπή, από τη μονή της Παναγίας του Ζιδανίου κοντά στα Σέρβια, ένα ορειχάλκινο κυτίον περισυλλογής των επιούσιων χρημάτων, δια την τοπική εκκλησία, τα αντίστοιχα δηλαδή επιούσια πράσα των καλογήρων του μεσαίωνος και αργοτερότερον. Στο Ζιδάνι ήταν εν ενεργεία το άλλοτε αμιαντορυπογόνο εργοστάσιο, του οποίου το νυν σκέλεθερον, εμποτισμένο με οικολογική αμιαντοφρίκη, μαζί με το χώρο του γύρωθεν, αγόρασε η κυρία Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης αντί του τιμήματος του 1 ευρώ (!) για να τον αποκαθάρει εννοείται εν καιρώ. Το θεάρεστο και πανευλαβές κυτίον το συνοδεύει η παλαιά επάργυρη και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ζιδανιώτισσας, η και μυδραλιοφόρος αποκαλούμενη, ότι εβλήθη από γερμανικά πυρά τον καιρό της κατοχής, έτσι για τα μάτια των πιστών, οι οποίοι αν θέλουν να δουν της Παναγίας τα μάτια, καλούνται ατύπως να ρίψουν στο κυτίον νόμισμα, κατά προτίμησιν ευρωχαρτονόμισμα. Η δεσποτική συνοδεία περνά από τα χωριά ένθεν κι ένθεν του δρόμου και καταλήγει στην πρωτεύουσα πόλη της θεοσώστου μητροπόλεως δια τα περαιτέρω. Θα μείνει στις εκκλησίες της πόλεως μέχρι την παραμονή εορτής του Γενέθλιου της Θεοτόκου, κάπου στις 7 Σεπτεμβρίου, όταν δι άλλης οδού, όπως οι Μάγοι της Γεννήσεως, θα επιστρέψει στην κατοικία της, για να ξεχειμωνιάσει. Κάτι σαν τη συνήθεια των κτηνοτρόφων που ανεβοκατεβάζουν τα κοπάδια τους άνοιξη-φθινόπωρο από τα χειμαδιά στα καταπράσινα λιβάδια. Η συνοδεία αυτή έχει την μεγαλοπρέπεια και ασφάλεια παρόμοιας -ελαφρώς πιο κάτω- του προέδρου της ελληνικής Δημοκρατίας με αστυνομικά οχήματα, σειρήνες, μοτοσυκλέτες και ζητάδες. Κατά το νεοελληνικό, κρατικό πρωτόκολλο τιμές αρχηγού κράτους δικαιούνται η εικόνα της Παναγίας, αλλά από τα μεγάλα της προσκυνήματα όπως είναι το «‘Αξιον Εστι» του αγίου Ορους, η «Παναγία η Ιεροσολημίτισσα», η «Μεγαλόχαρη της Τήνου», το «Αγιον Φως, και το «Τίμιον Ξύλο», αν δεν κάνω λάθος. Αυτά βλέπουν οι Ιρανοί μουλάδες και διαπορούν με σκεπτικισμό: «Ετούτη η Ελλάδα των Νεοελλήνων Χριστιανών είναι πραγματικά θεοκρατικό κράτος, κι όχι εμείς».
Είναι δε το ιερόν κυτίον (μεγάλο όσο οι τενεκέδες που βάζουν οι μεγάλοι αλλά και οι λιανο-κτηνοτρόφοι το τυρί φέτα και το διατηρούν στο ψυγείο) και η δίπλα του εικόνα με το πρόσωπο στραμμένο στο δρόμο για την εύκολη προσκύνησή της, ασφαλώς πακτωμένα, κατά την στρατιωτική ορολογία και τρόπο, στα οπίσθια ενός ανοιχτού στρατιωτικού τζιπ, άνωθεν ακριβώς της εξατμίσεως. Διότι την σήμερον ποιός άγιος περπατάει χωρίς κουτί, λέει ο απλός λαός; Του αγήματος προϊσταται νεοέλλην ανθύπας (όχι ανθύπατος που παραπέμπει στους Ρωμαίους και το Θείον Δράμα), ότι εδώ έχουμε απλά σατιρικόν δράμα. Συνειρμικά το σκηνικό το φέρνει στη βυζαντινή διαπόμπευσιν, όταν στα οπίσθια αλόγου όνου, έδεναν ανάποδα τον ή την προς πόμπευσιν και έφτυναν σιέλω μακρώ. Η ευφάνταστη κατασκευή του τζιπ είναι μια ευρισιτεχνία του ελληνικού στρατού Κοζάνης και οφείλουμε να συγχαρούμε τον αρχι-Αντι-στράτηγο (μου θύμισε τον «Αει στράτηγο», διήγημα του Θ. Βαλτινού) διοικητή του Α’ ΣΣ για τα κατορθώματα των υποτακτικών του. Μάλιστα μετά την ανάγνωση υπ’ αυτού του «Πιστεύω» την φετινή Κυριακή της Ορθοδοξίας, ελλείψει εκπροσώπων της πολιτικής αρχής, ούτε ένας, έστω Δημοτικός Σύμβουλος, δεν ήταν παρών, αναβαθμίστηκε «Συμβολικά» δεόντως. Με τέτοια στρατιωτική, τοπική ηγεσία (μαζί με την αντίστοιχη πολιτική ψχ, ψχ, ωχ) σε τόση ετοιμότητα ευρισκομένη, ησυχάζουμε δια το ετοιμοπόλεμόν της· θα υπερασπίσει τα πάτριά μας σύνορα ανδρείως στα φυλάκια Νίκης και Ειδομένης για να μη μας φύγει το Μακεδονικό μας όνομα και μας το πάρουν όλο οι άπληστοι Σκοπίων και περιχώρων, μείνουμε δε εμείς ρέστοι με ανά χείρας την Ανω Μακεδονία κάποτε, Δυτική Μακεδονία τώρα και τον μακεδονικό χαλβά εσαεί. Ο Ε.Σ. παρέα με την εκκλησία και τη λοιπή κομματο(σκυλο) γραφειοκρατία υποδέχονται κατά καιρούς και την ολυμπιακή φλόγα· τις προάλλες δε αυτή του Πεκίνου του υπαρκτού αιματοκυλισμού υπέρ του Θιβέτ, στην κεντρική μας πλατεία, παρουσία αντιδημάρχου πολιτισμού και ντοπ(α)ιο αθλ(ιο)ητισμού όπου ανταλλάχτηκαν τα εσκαλισμένα παραδοσιακά πιάτα της ειρήνης και της ανακωχής κάθε σφαγής του ανωτέρω λαού υπό των υπερανωτέρω του. Της φλογός της αποδόθηκαν τιμές απλού υφυπουργού δημοσίων επενδύσεων (καθότι από το Μέγα Θεοδόσιο και μετά όλα αυτά θεωρούνται μαγείες) και μόνον οι ευλαβέστατοι και περινούστατοι δωδεκαθεϊστές τα ακολουθούν πιστά, οι ερίφηδες.
Στην επίσημη γλώσσα το διαπραττόμενο ονομάζεται “Αφιξης της ιερής εικόνας της Παναγίας Ζιδανίου στην πόλη της Κοζάνης”. Το γεγονός προκαλεί ειλικρινή χαρά στους απλοϊκούς πιστούς, μεγαλύτερη στους επώνυμους άρχοντες (οι γνωστοί Σαδδουκαίοι αλλά και ευκαιριακά μέλη του θεάτρου σκιών- καραγκιόζηδες δηλαδή), που συνωστίζονται ποιος θα την άρει στους ώμους του (προς βοήθειά του δηλονότι), υπό τα χλευαστικά, βέβαια, βλέμματα των ψηφοφόρων τους (ωρέ ποιοί μας κυβερνούν!), και φυσικά άφατον ηδονή στο ιερατείο για τις εισπράξεις που θέλουν επισυμβεί και οι οποίες θα ριφθούν στο κυτίο, του οποίου τις επίγειες κλείδες έχει μάλλον ο συνεορτάζων με τον κλειδαρά του ουράνιου παραδείσου.
Στη σιωπηλή γλώσσα όχι μόνον της ορθολογιστικής καθημερινότητας αλλά και σ’ αυτήν των πιστών που προσεγγίζουν εν τούτοις με άδολες προθέσεις το κυτίον και την εικόνα, αυτό καλείται εικονο-αγυρτεία. Ρητορική ερώτηση. - Και τι σε νοιάζει εσένα, συνήγορος, της Παναγίας της Ζιδανιώτισσας είσαι; Απάντηση. Οχι. Ομως η Παναγία σε όλες τις προσφωνήσεις κι επικλήσεις, ως γνωστόν, είναι καταφυγή όλων, ακόμα και των απίστων· δεν είναι ιδιοκτησιακό μονοπώλιο ή ολιγοπώλιο, πρωτίστως του ιερατείου, ως εκ τούτου πάντες οι στοιχειωδώς ευλαβείς (και δεν μιλώ για ανευλαβείς) έχουν λόγο υπερασπίσεώς της, όταν βλέπουν το εικαστικό της απείκασμα (προσβλέπουμε σε ό,τι αναφέρεται η εικόνα κι όχι στην τεχνική της όταν την προσκυνούμε, κατά τον Μ. Βασίλειο), να υφίσταται τέτοια χριστιανοεμπορική μεταχείριση. Η δια χρηματικού αντιτίμου αίτηση μεσιτείας Της, αποτελεί βαρύτατη προσβολή Της, και είναι αντίστοιχα βαρύτατο αμάρτημα για τον φυσιολογικό χριστιανό. Αυτό όλοι το νιώθουν αλλά τους έχει εμποτισθεί δια φόβου (άνευ ελέους) το ακριβώς αντίθετο, πως όσο μεγαλύτερη η δόσις τόσο επικερδέστερη η μεσιτεία και υποκύπτουν αγογγύστως. Παράδεισος είναι αυτός και ποιός τον χάνει τώρα για κάτι παραπάνω...
- Παναγία μου Ζιδανιώτισσα, μυδραλιοχτυπημένη και υπό του αγίου Εδέσσης. Αλμωπίας κ,λπ. Ιωήλ, τροπαριοποιημένη, πως σε κατάντησαν! Δος αυτοίς, όμως, άφεσιν ου γαρ οίδασιν τι παραποιούσιν...
Αλλά,
«Εδώ ας σταθώ Κι ας δω κι εγώ την φύσι λίγο
θάλασσα του πρωιού κι ανέφελου ουρανού
λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη· όλα
ωραία και μεγάλα φωτισμένα...»|
κι ας θυμηθώ, έστω για ανάσα, του Κ.Π.Καβάφη την 75χρονη επέτειο θανάτου του, 29 Απριλίου γέννηση και τελευτή του την αυτή ημέρα.
Ψάχνοντας στον παγκόσμιο δικτυακό, πληροφοριακό τόπο του google.gr με λήξεις αναζήτησης «εικονοαγυρτεία» ή κάτι παραπλήσιο είδα χιλιάδες εγγραφές! Τόσο πολύ διαδεδομένο είναι το πράγμα ανά τους αιώνες αλλά στις μέρες μας έλαβε επιστημονική ειδίκευση. Βρήκα ένα κείμενο του γλυκύτατου ποιητού, παλαιάς αλλά γνήσιας κοπής και σχολής, Γ. Δροσίνη, που γειτνιάζει με όσα ζούμε στις μέρες μας, Αυτού προηγείται διαφωτιστική, κάπως επιστημονική εισαγωγή. Το παραθέτω ως έχει κι ο Θεός βοηθός.
«ΕΡΧΕΤ’ Η ΠΑΝΑΓΙΑ, ΜΠΑΡΜΠΑ!»
(Μια περιγραφή καλογηρικής αγυρτείας στις Γούβες της Βόρ. Εύβοιας μέσ’ απ’ τις «Αγροτικές Επιστολές» του Γ. Δροσίνη) Ο συμβολικός αντιδυτικισμός που κυριαρχεί (τον 19ο αι) στον Ελλαδικό χώρο δεν αποκλείει τη διαμόρφωση ευσεβιστικής και νομικής ηθικής στο χώρο της Ανατολής, παράλληλης με τη δυτική. Ο ευσεβισμός είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της Θεολογίας της (χαρακτηριστικές οι εγκύκλιοι της Ι. Συνόδου για την αργία της Κυριακής, τη βλαφημία, τα θεάματα, τα καφωδεία κ. α: Σ. Γιαννόπουλος, Συλλογή των Εγκυκλίων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 901, 406, 412, 427, 429). Βέβαια ο απλός λαός δεν είναι δυνατό να .κατανοήσει τις ζυμώσεις αυτές.
Βιώνει τη σχέση του με την Εκκλησία συγκινησιακά, μέσω των λειτουργικών πράξεων και των λατρευτικών τελετών. Ευλαβείται τα λείψανα των αγίων, τιμά τις εικόνες. γιορτάζει τις πανηγύρεις και τηρεί τις νηστείες (Ι. Σ. Πέτρου, Εκκλησία και Πολιτική, Θεσσαλονίκη (Κυριακίδης) 1992, 164). Η λαική θρησκευτικότητα, σε μεγάλο βαθμό, είναι ενσωματωμένη στην επίσημη λατρεία και καλλιεργείται με κάθε τρόπο, εκτός από τις πολύ ακραίες μορφές της. Η ευλάβεια όμως του λαού στις εικόνες και τα λείψανα των αγίων είναι τόσο μεγάλη, ώστε μοναχοί περιφέρονται με εικόνες ή λείψανα συγκεντρώνοντας χρήματα από τις «ευσεβείς» αυτές περιοδείες τους. Η κατάσταση φαίνεται φθάνει σε υπερβολικό βαθμό, γι’ αυτό η Ι. Σύνοδος αναγκάζεται να απαγορεύσει τις περιοδείες αυτές των μοναχών, αντιδρώντας στην αργυρολογία και εκμετάλλευση του θρησκευόμενου λαού.(Σ. Γιαννόπουλος, ό. π., 281-282, 558-567). Ταυτόχρονα όμως η κατάσταση αυτή δείχνει πόσο ευάλωτος είναι ο λαός και πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί η θρησκευτικότητά του. Μαζί όμως με την τιμή των αγίων και των λειψάνων ο λαός επιδίδεται σε μαντικές πράξεις, ενώ κυριαρχούν φοβερές δεισιδαιμονίες. Σαν παραδοσιακός τρόπος χρηματισμού, η καλογηρική αγυρτεία, απασχόλησε και τη σάτιρα όπως και την ευθυμογραφία (Κ. Θ. Δημαράς, Από τη σάτιρα στην ευθυμογραφία, στο Συλλογικό: Σάτιρα και Πολιτική στη Νεότερη Ελλάδα, Αθήνα (Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας) 1979, 313-316). Καλόγεροι τριγυρνούσαν από τόπο σε τόπο, κατεξοχήν στο ύπαιθρο, μεταφέροντας θαυματουργές εικόνες αγίων ή λείψανα και «σταυρούς εκ κεράτων ζώων» ή «πτερά εκ των πτερύγων των αγγέλων» και «τρίχας εκ των γενείων του Χριστού» (Γ. Μουγογιάννης, Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, Βόλος 1976, 20-21. Κ. Πολυμέρου, Ο Ζωσιμάς ο Εσφιγμενίτης και η λαογραφία της Θεσσαλίας, περιοδ. «Θεσσαλκά Χρονικά», τομ. 11(1976), 183-222). Χαρακτηριστική η περιγραφή ανάλογου γεγονότος στις «Αγροτικές Επιστολές» του Γ. Δροσίνη που έχουν σαν χώρο αναφοράς τη Βόρεια Εύβοια, πιο συγκεκριμένα το χωριό Γούβες, όπου το εξοχικό σπίτι του ποιητή και πεζογράφου που κινήθηκε στα πλαίσια ενός ευπρεπούς, περιγραφικού λόγου, εμπλουτισμένου με ηθογραφικά και λαογραφικά στοιχεία (Κ. Στεργιόπουλος. Το αφηγηματικό έργο του Δροσίνη, «Νέα Δομή» τχ. ό (Νοέμβριος 1976) 70-72. Χρειάζεται μάλιστα (Μ. Mερακής, Ελληνική Λαογραφία, 2 (‘Ηθη και Έθιμα), Αθήνα (Οδυσσέας) 1986, 206) να αναθεωρηθεί η άποψη που επικρατούσε «ότι η ηθογραφία του τέλους του περασμένου αιώνα, ένας από τους εκπροσώπους της οποίας ήταν και ο Δροσίνης, έδωσε αποκλειστικά μια πλασματική, εξωπραγματική εικόνα του ελληνικού υπαίθρου της εποχής» (οι Αγροτικαί Επιστολαί» κυκλοφόρησαν το 1882. Το Κείμενο που ακολουθεί είναι από την γ’ έκδοση, σσ. 28-30):
«Δεκάς πυροβολισμών περί την δείλην της παρελθούσης Τρίτης, αφυπνίσασα την ηχώ των βουνών της κοιλάδος, έκαμε κι εμέ να σπεύσω έκπληκτος προς τον εξώστην του πύργου. Ηύξησε δ’ έτι μάλλον η έκπληξίς μου, όταν είδα ολόκληρον το χωρίον σπεύδον προς ωρισμένον σημείον, ως αν ανέμενεν αυτούς εις συμφωνηθέν σημείον. Κράξας παιδίον σπεύδον μετά των άλλων και ερωτήσας έλαβον την εξής απόκρισιν: Έρχετ’ η Παναγία, μπάρμπα! Και πράγματι πριν ή προφθάσω να σκεφθώ τι είδους έλευσις Παναγίας ήτο η δια πυροβολισμών ούτω μηνυθείσα, είδον μεγάλην συνοδείαν προβαίνουσαν μέσω του δάσους, τη βοηθεία δε των διοπτρών μου διέκρινα ήδη ζεύγος καλογήρων, εφίππων, ερυθρόν σχήμα ορθογώνιον κρατούμενον υπό τίνος. πλήθος δε χωρικών του τε ωραίου και ασχήμου φύλου ακολουθούν την λιτανείαν. Η συνοδεία ολονέν επλησίαζεν, ηκούοντο δ’ ευκρινώς ήδη τα Κύριε ελέησον των πιστών. Αφ’ ετέρου οι σπεύσαντες προς απάντησιν χωρικοί εγονυπέτουν και εσταυροκοπούντο και έκλινον μέχρι της γης την κεφαλήν. Το θέαμα ήτο αληθές γραφικώτατον. Μέσω των πρασίνων δένδρων και θάμνων οι χρυσίζοντες στολισμοί των γυναικών στίλβοντες υπό τας ακτίνας του κατερχομένου ηλίου ωμοίαζον προώρως ανατείλαντα άστρα και - ίνα εμμείνω εις την παραβολήν μου - οι κόκκινοι αυτών εμπροσθέλαι κολπούμενοι υπό ελαφρού ανέμου, ωμοίαζον της δύσεως ροδοσύννεφα. ‘Οταν η λιτανεία αφίκετο εις την πλατείαν του χωρίου κατήλθον κι εγώ εκεί. Το αίνιγμα ελύθη• η έλευσις της Παναγίας δεν ήτο άλλο ή η άφιξις ζεύγους καλογήρων, οίτινες ενοικιάζοντες δια πλειοδοτικής δημοπρασίας (αντί 5.000 δρ. εφέτος, νομίζω) μεγάλην εικόνα της Θεοτόκου αργυρότευκτον και ογκώδες αργυρούν κιβώτιον πλήρες αγίων λειψάνων, αναχωρούσιν από Μοναστηρίου της Σούρπης και περιάγοντες ταύτα ανά την Ήπειρον και Θεσσαλίαν και Εύβοια και Φθιώτιδα, εκμεταλλεύονται την ευπιστίαν των χωρικών, αναγιγνώσκοντες αυτοσχεδίους ευχάς περί εξοντώσεως της ακρίδος, της μηνιγγίτιδος και των τυφοειδών πυρετών και της από πάσης ασθενείας και κακού απαλλαγής των τε ανθρώπων, ζώων, δένδρων, αμπέλων και λαχάνων. Πληρούσι δ’ ούτως αφθόνως τας μεν κοιλίας ορνίθων, τα δε θυλάκια αργυρίου τάσου, ώστε και το ενοίκιον των ιερών κτημάτων να πληρώσωσι και δια τους ευσεβείς αυτών κόπους να αποζημιωθώσιν (...) Και εστήθη η εικών εν τη πλατεία, και είπον οι καλόγηροι το ευαγγέλιον του Λαζάρου (αγνοώ διατί), και χρήμα ουκ ολίγον κατετέθη εν ταις παλάμαις αυτών (...) Μετά το τέλος της λειτουργίας ετελέσθη αγιασμός εν τη πλατεία του χωρίου, δια του οποίου ηγίασαν τους αγρούς και τας αμπέλους αυτών οι αγρόται. Μετά δε τον αγιασμόν περιάγοντες ανά τους οίκους πάντων την ιεράν εικόνα και τα λείψαναν, εφορολόγησαν τετάρτην ήδη φοράν τους ταλαιπώρους χωρικούς την μεγίστην φορολογίαν, την του σίτου. Εις κατάστιχον εγγράφουσι τι έκαστος θα δώσει... εις την Παναγίαν, όταν μετρήση το αλώνιόν του. Και ο μεν δίδει εν κιλόν, ο δε ήμισυ, και όλη η εγγραφή ανέρχεται εις κιλά 12, δραχμάς 100 περίπου... δια την Παναγίαν».
Μάλλον θα πρέπει το κείμενο να κοινοποιηθεί στον αξιότιμο Υπουργό Εθνικής Αμύνης προς γνώση και για τις νόμιμες συνέπειες, επί τω τέλει επιβράβευσης και δι’ άλλου αστέρος του «ενδοξοτάτου» αντιστρατήγου του Α’ΣΣ για την ευρεσιτεχνία, και στον Αρχιεπίσκοπο Αθηναίων και όλης της Ελλάδος, προς απλή του γνώση, διότι μάλλον γνωρίζει περί αυτών, για να δοκιμαστεί ο δημόσιος λόγος του στην πράξη, όσον αφορά χρήματα, τυχερά, τελετές, θαυματουργές εικόνες που πρέπει ν’ απαγορευτεί και δια ποιμαντικής ράβδου η προσκύνησή τους, επί χρήμασι.
- Εδώ σ’ έχω κυρ’ άγιε Αρχιεπίσκοπε!
Εγραφον όσα κι αντέγραφαν επίσης, εν Kοζάνη, σωτηρίου έτους 2008, Κυριακή του Θωμά και μνήμη των: αγίας μάρτυρος Πελαγίας εκ Ταρσού, οσίου πατρός Ιλαρίου του θαυματουργού, οσίου πατρός Νικηφόρου ηγουμένου μονής Μηδικού, οσ. Νικηφόρου ησυχάσαντος εν τοις ερημικωτέροις χωρίοις του Αθω όστις συνέγραψεν την σοφήν μέθοδον περί νοεράς προσευχής, κείμενης εν σελ. 869 της Φιλοκαλίας· οσίου πατρός Αθανασίου επισκόπου Κορίνθου, αγίων πατέρων Αφροδισίου («Τις ούτος ο τράχηλος εκτείνων ξίφει;/Αφροδίσιος, Αφροδίσιος λέγει»), Λεοντίου, Αντωνίου, Μέλους, Ουαλλεριανού, και Μακροβίου και του πλήθους των συν αυτοίς εν Σκυθοπόλει μαρτυρησάντων, ανάμνηση ανακομιδής λειψάνων αγίου Λαζάρου και της μυροφόρου Μαρίας Μαγδαληνής γενομένης επί Λέοντος του φιλοσόφου και φιλοχρήστου εν έτει 890.
- Αληθώς ο Κύριος!
