“Ακόμα αυτή την άνοιξη...”
Με ρυθμό ένας κάθε βδομάδα, οι καλλιτέχνες του εικαστικού λόγου πέρα-σαν κι αυτήν την «Εικαστική δημοτική άνοιξη («Ακόμα αυτή την άνοιξη ραγιά-δες ραγιάδες (ζωγράφοι)...») από το επαρχιώτικα ανώνυμο, αλλά λειτουργικό, έστω, εκθετήριο χώρο του Δήμου κοζανιτών. Στη λογική πάντα της καλλιτεχνικής ξεπέτας για να περάσουν όλοι να τελειώνουμε, οι δύσμοιροι καλλιτέχνες ανεβοκατέβαζαν τα έργα τους στα γρήγορα δίκην σκηνικών αποτυχημένης παράστασης. Κάτι το εντελώς ασυλλόγιστο από τους διορ-γανωτές κι ακατανόητο για τους ...διοργανούμενους. Ο κ. Νίκος Σαχίνης (Καστοριανός στην καταγωγή) μάλιστα αφίχθη από την Ιταλία με ενδιαφέρου-σες εικαστικές απόψεις και πίνακες, για μια βδομάδα! Το ολιγοήμερο ακυρώνει τις καλύτερες των καλλιτεχνικών προθέσεων. Κανείς εκθεσιακός θεσμός που σέβεται την τέχνη και τους “δούλους” της, δεν κρατά στη δημοσιότητα λιγότερο από 15 μέρες τους εκθέτοντας σ’ αυτούς. Οπως λ.χ. η Στέγη Φιλοτέχνων Φλώρινας, που είναι καθ’ όλα σοβαρό σωματείο, κρατά τις εκθέσεις τουλάχιστον για ένα εικοσαήμερο. Τελευταία η έκθεση του ζωγράφου Κώστα Ξαν-θόπουλου.
***
Τη σκυτάλη του ζωγράφου εκεί πήρε ο φωτογράφος Χάρης Κωτσίδης από το Εμπόριο Εορδαίας σε έκθεσή του με τίτλο «Ομφάλιοι Τόποι». Εξοχος φωτογράφος της άψυχης και μικρής λεπτομέρειας στα πράγματα γύρω του, κυρίως της φύσης στο πέρασμά της· εκεί σταματά, απομονώνει τη λεπτομέρεια τους, τα κοιτά και τα δίνει λόγο.
***
Στον προθάλαμο της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Κοζάνης (τι κα-μπανιστός τίτλος γεμάτος με ψευδαι-σθήσεις ιστορικές και πραγματικές), ο κύριος ζωγράφος Ε. Βαρλάμης εξέθεσε επί τριήμερον (στην πρόφταση δηλαδή) μια σειρά από κάτι σαν αγιογραφίες. Κύριος διοργανωτής του η ευρεία Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας που επιδίδεται ευδοκίμως στην προβολή εικαστικών ασημαντοτήτων, η μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης, αυτό έλειπε, η νομαρχία, το ΕΒΕ και άλλα επίσημα δημόσια θύματα. Σκοπός της έκθεσης να πουληθούν οι πίνακες και το αντίτιμο τους να πάει στο να κτιστεί ένα σπίτι στο καμένο χωριό Γούμερα Ηλείας. Τι σοφίζεται ο άνθρωπος, ο πάσα ένας κι όχι μόνον οι καλλιτέχνες, προς δόξαν, λόξαν και προβολή τους, με το αζημίωτο! Εχω την εντύπωση πως ο Δήμος Κοζάνης έλειπε απ’ αυτόν τον συμφυρμό κι αυτό με παραξένεψε ευχάριστα. Πως το ‘παθε; Στο ισόγειο του κτιρίου της Νομαρχίας ακόμα υπάρχει μια θλιβερή μεγαλο-αλεξανδρινή γλυπτική μνημειακή σύνθεση του ανωτέρω καλλιτέχνη, που προκαλεί ακόμα και το μη φιλότεχνο. Ως σύλληψη και τοποθέτηση είναι κάτι το νοσηρό, ως έργο έως και γελοίο. Πόσο κόστισε άραγε και ιδίως γιατί στήθηκε; Περιμένουμε επ’ αυτού την απόλυτη σιωπή των ασχέτων που το ενέκριναν γενικώς.
Υπουργείο Μκδνς-Θρκς
δημόσια ...εκθετημένο
Στο Λαογραφικό Μουσείο Koζάνης διεξάγετο έκθεση φωτογραφίας με θέμα: Σκαπανείς του Τεχνικού Πολιτισμού. Φωτογραφίες από το αρχείο της ΔΕΗ της επιχείρησης δηλαδή στις ηρωικές εποχές των Λιγνιτορυχείων. Στην έναρξή της υπήρχαμε καμιά 15ρια νοματαίοι· περισσότερες κι ωραιότερες ήταν οι υπάλληλες του Μουσείου και δύο συνδικαλιστές της ΔΕΗ ως κατά συνδικαλιστική ύλη, αρμοδιότατοι! Εντελώς υπηρεσιακό κτύπημα καλλιτεχνικής κάρτας ετούτη τη φορά από το Υπουργείο Μ-Θ και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, το οποίο όμως, τόσο ωραίες εκθέσεις διοργανώνει στη έδρα του στο λιμάνι. Ο κ. γενικός του Υπουργείου να εκθειάζει κάπως εμετικά τις πολιτιστικές ευαισθησίες του προϊσταμένου του Υπουργού. Μην τρελαθούμε! Από τον κ. Ζαχόπουλο αν κρίνουμε, καταλαβαίνουμε σε τι μήκη, πλάτη και βάθη ευαισθησίας κινείται ο υπαρκτός πολιτισμός των κρατούντων και συνήθως των συν αυτώ, αυτόν παρακρατούντων. Λόγια κούφια, υπηρεσιακών αυλοκολάκων. Η πρόσκληση για τα εγκαίνια από το Υπουργείο μας ήρθε μετά από μια βδομάδα! Η Εκθεση, απ’ όσα είδαμε, ανάξια περαιτέρω καλλιτεχνικού σχολιασμού. Το Υπουργείο Μ-Θ συστήθηκε για να διατηρήσει αλώβητο το όνομα της Μακεδονίας από τους άρπαγες γείτονες, τους πεινασμένους για ιστορία, ύπαρξη κ.λπ., και για να κάνει εκδηλώσεις πολιτισμού. Ούτε στο πρώτο τα κατάφερε αλλά όχι από αποκλειστική του ευθύνη ούτε στο δεύτερο τα καταφέρνει από δική και μόνο ανικανότητα κι από τη θλιβερή ημετερότητα που πάσχει, όπως φυσικά κάθε καλή εξουσία, που επανδρώνεται στις λεπτομέρειες της συνήθως από κατώτερης υπαστάθμης «πνευματικά» στοιχεία και τέρατα.
Τέτοια τιμή «τιμή» δεν έχει!
Ο Δήμος Κοζάνης ...τιμά, λέει τα τέκνα του. Μεγάλα λόγια, δηλαδή λόγια της πλάκας. Ετσι για μια ακόμα φορά έγινε εκδήλωση αφιερωμένη στον σημα-ντικό και μόνο κλασικό δυτικομακεδόνα συνθέτη Γιάννη Δόδουρα (1917-1941). Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται εκδήλωση γι αυτόν παρότι οι συντελεστές της δηλαδή οι μουσικοί, οι χορωδίες, έκαναν σωστά την δουλειά τους· ο εισηγητής ιατρολόγιος κ. Στράτος Ηλιαδέλης πρότεινε να γίνει κάποτε μια ηχογράφηση των έργων του. Προς γνώση του και μόνον, η σκέψη για την εκδήλωση στον Γ. Δόδουρα που ρίχτηκε εν πλω από Πάτμο προς Πειραιά, Αύγουστος του 2007, με σοβαρούς παράγοντες του συλλόγου ιεροψαλτών Ιάκωβος Ναυπλιώτης, εκεί ακριβώς απέβλεπε. Μάλιστα στην πρωτη πορεία της είχαν βρεθεί οι συντελεστές του πράγματος μέχρι κι η χρηματοδότηση. Στην συνέχεια υφάρπαξαν τη σκέψη διάφορα πνευματικώς ασήμαντα κι ανερμάτιστα όντα, την ευνούχισαν αφού την έφεραν στα μέτρα της απελπισίας τους, δηλαδή στα μέτρα της τοπικής Αποκριάς και της πνευματικής κωμωδίας. Ηταν μια διή-μερη εκδήλωση για τον πρόωρα χαμένο κοζανίτη δημιουργό και ταυτόχρονα κάτι σαν μια ύβρη στη μνήμη του κλασικού συνθέτη ο αποκριάτικος τρόπος ενθύμησής του. Τα ίδια και ακόμα τρεις κωμικο-χειρότερα γίνονται για να τιμηθεί η μνήμη του Χέρμπερτ Φον Κάρα-γιαν (έλκει την καταγωγή από την περιοχή Κοζάνης ο προπροπάππος του) από διάφορους αβαρείς τύπους και συλλόγους έτσι για του λόγου το φαίνεσθαι. Αυτό είμαστε και το διαλαλούμε, μια εντελώς θλιβερή επαρχία.
Βραδιές ποιήσεως κατά συρροήν
21η Μαρτίου στην Κοζάνη και στο Λαογραφικό της μουσείο. Η επίσημη (με την έννοια ότι γίνεται από κείνους, που τους ενδιαφέρει επί της όποιας ουσίας διαθέτει το πράγμα) εκδήλωση για την παγκόσμια ημέρα ποίησης έγινε από το Σύνδεσμο Γραμμάτων και Τεχνών τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση (χορηγός), το Συνεταιριστικό Βιβλιοπωλείο και το περιοδικό Παρέμβαση. Διάβασαν διάφοροι κύριοι και κυρίες σε μια εκδήλωση με κεντρικό θέμα “ΑνωΚατωΔυτικομακεδονική ποιητική σαλάτα”.
Ανοιξαν τη βραδιά οι άρχοντες πρωτοψάλτες κ.κ. Αναστάσιος Κτενίδης του Αγίου Γεωργίου Κρανιδίων, Δημήτριος Δασκαλόπουλος Αγίου Γεωργίου Κοζάνης, Αθανάσιος Καρανάνος αγίου Γεωργίου Α’ ΣΣ. Ακολούθησαν στο ποιητικό «λογείον» ο Ευαγ. Καραπάτσιος, αντι-δήμαρχος Κοζάνης με το ποίημα του Αρη Αλεξάνδρου «Θα επιμένεις. Ο ηθοποιός Στάθης Νατσιός διάβασε του ποιητή Κώστα Καναβούρη εξαιρετικόν μακροσκελές ποίημα· ο Θανάσης Καλιανιώτης, ένα ποίημα του άλλοτε μαθητή του Δημοτικού σχολείου Αιανής Αντωνίου Κύρινα νυν μεγάλου, η δε κ. Μαρία Μπρέτσα, φιλόλογος, το ποίημα του Μιχ. Κατσαρού «Αντίθετα».
Μετά απ’ αυτά οδηγήθηκε στο έδρα-νο απαγγελίας ο κ. Μάκης Μπελιάς μεταβατικός γραμματέας του ΣΥΝ Κοζά-νης και μόνιμος στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, με του Κ.Π. Καβάφη «Τη συνοδεία».
Ο Νομάρχης κ. Γ. Δακής μετά της συζύγου του, κατά το μέσον της ποιη-τικής διαδρομής αφιχθείς και κατευθείαν στο απαγγελτικόν λογείον αχθείς, Κ.Π.Καβάφη κι αυτός απήγγειλε.
Ο Μάκης Καραγιάννης διάβασε Τάσο Λειβαδίτη, ο Τάσος Αναστασό-πουλος, ιατρός εργασίας στη ΔΕΗ, γενικά Μ. Μπρεχτ, η Ρίτσα Γκουρτζιούμη της Μάτσης Χατζηλαζάρου το «Μελαχρινό έρωτά» της· εκ μέρους του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών ο Βαγγέλης Σιαμπανόπουλος, διάβασε ποίημα του Π. Νερούντα. Η κ. Παναγιώτα Παρασκευά από το Μεσόβουνο Εορδαίας διάβασε με έμφαση ένα δικό της ποίημα, αφιερωμένο στο ολοκαύτωμα του χωριού της (1943)· η Ελευθερία Παπαδοπούλου την εξαίσια «Φούγκα του θανάτου» του Τσέλαν σε δύο γλώσσες εκτέλεσε. Η δασάρχης κ. Τσιμηνάκη Ανα-στασία είπε λόγον δασικόν για τη μέρα, δασοπονίας, ο Κώστας Δάλλας ένα ποίημα εξέγερσης του Δραμινού ποιητή Αλέξανδρου Αραμπατζή. Η κ. Σίσσυ Τσιομπάνου, με το ωραιότερο (προσω-πική θέση) ποίημα της βραδιάς, του Νίκου Καρούζου «Ρομαντικός επίλο-γος». Ο νεαρός και με ορμητική άποψη ποιητής Κώστας Ποζουκίδης (φοιτητής αγγλικής Φιλολογίας Α.Π.Θ.) δύο ερω-τικά, δικά του είπε (έφερε και σεμνό σκουλαρίκι). Ο καθηγητής φυσικής Γ. Ξάρχης, είπε το «Συνέδριο» του Αρι-στοτέλη Νικολαϊδη· η Κατερίνα Μαυ-ροδή διάβασε το ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού «Η Διαθήκη», ο δε κ. Βίλδος κάτι δικό του και όπως πάντα, ηθικά παραινετικό.
Σε όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης διέκοπταν με τα δικά τους περάσματα στη μουσική ο σπουδαίος μουσικός Γ. Τζούκας (πιάνο) διευθυντής του δημοτικού Ωδείου Κοζάνης και η ωραιοτάτη κ. Αννα Παπαδοπούλου με το κλασικό τραγούδι. Παρόντες εν σιωπή ο Αντιδήμαρχος καθαριότητος της πόλης κ. Γ. Παπαγεωργίου και ο πρόεδρος του συλλόγου των Κασμιρτζήδων κ. Γιάννης Πλόσκας Τέλος.
***
Την Κυριακή 23 Μαρτίου, ελαφρώς αλλά νομίμως, ετεροχρονισμένα έλαβε χώρα βραδιά ποίησης στη Βιβλιοθήκη Πτολεμαϊδας με διοργανωτή την ακάματη Απαγγελτική Ομάδα Καϊλαρίων. Διάβασαν όποιοι από τους παρευρισκόμενους ήθελαν αλλά και πρόλαβαν να πάρουν από το τεντωμένο σχοινί, όπου ήταν κρεμασμένα με μανταλάκια, φύλλα με ποιήματα. Το θέμα ειδικό «Η ποιητική της Ποίησης». Εύγε δέκα! Διευθύντρια του όλου η κυρία ποιήτρια Ολγα Ντέλλα.
***
Στα Γρεβενά εντελώς εκπρόθεσμα, την 16η Απριλίου, η Δημόσια Βιβλιοθήκης της (ναι τα Γρεβενά έχουν ωραιότατο κτίριο Βιβλιοθήκης), ο Δήμος Γρεβενών και η ΔΕΠΕΓ, θυμήθηκαν τη μέρα ποίησης η οποία αφιερώθηκε στον εκ Δεσκάτης (...Δεσκατιώτη τον έγρα-φαν, τι φρίκη!) ωραίο ποιητή Χρήστο Μπράβο (1948-1987). (Πατρίδα των απόντων/ Οι φράχτες/ κ’ οι φωλιές των/-βράχων/ κρατούν ακόμα/ βογγητά./ Ο χρόνος μετριέται/ με Ψυχοσάββατα). Εισηγητής με ένα λίαν εμπεριστατωμένο μάθημα ποιητικής, ο καθηγητής της φιλολογίας στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κ. Γ. Μότσιος. Απήγγειλε ο οικείος από το Γ΄Πρόγραμμα ηθοποιός Κ. Γιαλίνης με φωνή που έκανε ύλη ανα-τριχίλας το ποίημα και η γλυκεία απαγγέλτρια ηθοποιός, Ανθή Λιάκου. Περί του αυτού ποιητού και με τον τίτλο «Εμφύλιος λώρος» εγένετο (12-4-2008) και στην αρχαία Αιανή της σήμερον, παρόμοια εκδήλωση με ομιλητή τον φιλόλογο, ποιητή και κριτικό λογοτεχνίας, σε όλα άριστος, Θανάση Μαρκόπουλο.
***
29 Απριλίου 75 χρόνια από το θάνατο του Κ.Π.Καβάφη (την αυτή ημέ-ρα η γέννηση και ο θάνατός του) στο ανώγειον του ΑRΤ καφέ προσήλθαν αυθορμήτως οι βαρεμένοι με τον Καβάφη και κατέθεσαν ό,τι καβαφικό τους κατέβαινε. Επιναν δε όλοι τους διάφορα ποτά, κάποιοι μάλιστα από εκείνα «τα δυνατά της ηδονής» δηλαδή μπύρες Μακ-φάρλντ! Σιγά τα ωά...
Θεσσαλονίκη - Αθήνα
Τελόγλειον καθίδρυμα Θεσσαλονίκης και έκθεση χαρακτικών του Πικά-σο, ενότητα suite 347. Τη γυρίσαμε σχεδόν τρέχοντας και σταθήκαμε εκεί που στάθηκε κι ο αξιότιμος Γυμνασιάρχης της Θεσσαλονίκης κι έφριξε από την τολμηρότητά κάποιων έργων- την κόχη δηλαδή με τα χαρακτικά με πρωταγωνιστή έναν ματάκια ρωμαιοκαθολικό Αρχιεπίσκοπο- και απαγόρευσε τους άδολους κι ως ...λευκές περιστερές μαθητές του, με αποτέλεσμα στη συνέχεια να συρρέουν εκεί ομάδι οι δυνάμει αποκλειόμενοι. Τέτοιες διαφημίσεις μάλιστα στα βιβλία, τα έργα στο σινεμά, τις εκθέσεις ζωγραφικής τις εύχεται κάθε δημιουργός. Με μανία επιδιώκω ένα μικρό αφορισμό (κάτι σαν το μικρό αγιασμό της παραμονής των Θεοφανείων) από τον επιχώριό αρχιεπίσκοπο μήπως και δουν θεού κι εκδότου πρόσωπο τα κείμενά μου.
*
Αθήνα Νίκος Λύτρας και Εθνική Πινακοθήκη. Αλλο φως και ετούτο στην έκθεση του γιού (μήπως ξεπέρασε τον πατέρα του) ζωγράφο της ήρεμης φύσης, του κόσμου και των αθρώπων. Το κίτρινο της ώχρας του το γαλαζιο της θάλασσα πήρα μαζί μου λίγο απ’ αυτά όπως και κάποια οράματα από γυμνές πλάτες κι άδειες αγκαλιές.
*
Στο Μουσείο Μπενάκη επί της Πειραιώς το μέγα θέαμα. Η γλύπτρια Ναταλία Μελά σε όλη της τη μεγαλειώδη έκταση. Είδα και εθαμβήθην το πρώτον “ζωντανά” γλυπτά της, σε μια γεμάτη αγκάθια κι εγκατάλειψη, περιοχή αναψυχής της νήσου Σπέτσες· κάτι γίδια και τράγους δεμένα μ’ αλυσίδες, που έβοσκαν απ’ τις ερημιές της θάλασσας, του γνήσιου αέρα το ανοξείδωτο πηγαινέλα και της αιωνιότητας τ’ αλάτι. Σ’ ένα γλυπτικό πανόραμα ένας μαύρος με-ταλλικός γαλαξίας κυρίως με υψηλές αισθητικές διατυπώσεις της τέχνης με το ταπεινό υλικό του καθημερινού, άχρηστου κι αχρείαστου εν πολλοίς την σήμερον, η Ν.Μ. μεγαλογλυπτουργεί για τον καθένα πλούσιο ή φτωχό, δίκαιο ή άδικο, ευσεβή ή ασεβή νεοέλληνα.
Περιοδικού ΑΝΤΙ ΑΝΤΙΟ...
Οταν ο σπαθάτος γεράκος εφημεριδοπώλης με τον πάγκο του στη στάση της Αγίας Τριάδος στη Θεσσαλονίκη, το 1972 μου έχωσε κρύφα στο τζάκετ το τεύχος 1 του περιοδικού ΑΝΤΙ δεν φανταζόμουν πως αυτή η χειρονομία τότε θα δημιουργούσε μια θημωνιά που θα αριθμούσε τελικά 919 τεύχη, ούτε χίλια δηλαδή! Κι όμως! Τι να τα κάνω τώρα που τα έχω όλα, κι ούτε ένα δεν λείπει; Διότι όταν ήταν εν κυκλοφοριακή κινήσει είχαν μια ύπαρξη και τα προηγούμενα. Τώρα με το ΑΝΤΙΟ που είπε το περιοδικό στον κόσμο των φίλων και των εχθρών του...Στο τελευταίο τεύχος του διάβασα μόνο την είδηση. Τα υπόλοιπα τ’ αφήνω στον καιρό. Ξανάνοιξα εν τω μεταξύ το πρώτο. Ο κύκλος άραγε συμπληρώθηκε. Ελπίζουμε σε κάποια αναβίωσή του ότι μας είχε γίνει κάθε δεκαπενθήμερο, μια πολιτική και πνευματική πυξίδα για το που παν τα πράγματα μας, κι εμείς δηλαδή.
Καταζητείται ψάρι
Τι είναι ο σεισμός στην Κίνα, η σφαγή στο Θιβέτ, ο κυκλώνας Ναργκίς στο Μιανμαρ (πρώην Βιρμανία), μπροστά στη συγκλονιστική είδηση πως το ψάρι ονόματι Λαγοκέφαλος ή ποντικός (Lagocephalus sceleratus), δεν τρώγεται! Το διάβασα σε μια μεγάλη αφίσα που κυκλοφόρησε το Υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων γενική διεύθυνση αλιείας, η οποία φαίνεται, άλλη δουλειά δεν είχε και τάβαλε με τον Λαγοκέφαλο. Το εν λόγω δηλητηριώδες ψάρι ήταν άγνωστο και εισέβαλε σχετικά πρόσφατα (2003) στη Μεσόγειο από την Ερυθρά θάλασσα· έχει ήδη εγκλιματιστεί και αναπαράγεται στις θάλασσες μας! Φοβερό! Θα προσέχουμε λίγο περισσότερο, όταν αγοράζουμε τις σαρδέλες ή το γαύρο του Σαββάτου μη τυχόν παρεισφρύσει εκεί κανένας τους και μας δοιλυτηριάσει και έτσι χαθούμε εντελός άδωξα που θα έγραφε κι ο Μποστ.
Μαρτύρων και ηρώων
αθώων αίμα
14 Μαρτίου έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΟΡΔΑΝΑ “Το αίμα των αθώων (Αντίποινα των Γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία 1941-1944) από τους Νίκο Μαραντζίδη καθηγητή ΑΠΘ, Θανάση Καλιανιώτη ιστορικό και Β.Π.Κ. πνευματικά άνεργο, στο ισόγειο του Λαογραφικού Μουσείου:
«Σήμερα στα συνήθως καρακιτσάτα μνημεία και κενοτάφια ίσως να υπάρχουν όλα τα ονόματά των εκτελεσμένων εις αιώνιο μνημόσυνο. Οσο, όμως κι αν πέρασαν στην διασημότητα του επέκεινα, δε γνωρίζουν, δεν έμαθαν ποτέ το «γιατί», το αν έπρεπε, αν χρειαζόταν να τύχουν αυτής της μεγάλης τιμής; Γιατί ό,τι, όπως κι όπου γίνεται, αυτό που μετρά πρώτα και κύρια είναι η ζωή. «Δεν το ‘λπιζα να ‘ν’ η ζωή μέγα καλό και πρώτο» γράφει στον «Πόρφυρά» του ο Σολωμός. Εμείς που έχουμε το πλεονέκτημα να διαβάζουμε παρόμοια βιβλία μπορούμε να μαθαίνουμε το γιατί και το διότι αυτών των μακρινών γεγονότων που νομίζουμε ότι συνέβησαν, λόγω χρόνου, σε τόπους αν όχι εξωτικούς σχεδόν σε άλλη ήπειρο. Αλλά δυστυχώς είναι στην έρημη ήπειρο της λήθης και της εξ αυτής κονιορτοποίησής τους.
Σ’ αυτούς τους ανώνυμους κι ανερώτητους πάντα, γράφουν οι στρατοί κατοχής, της αντίστασης, οι απελευθερωτικοί, οι κατακτητικοί, οι εθνικοί, οι ιδεολογικοί, οι κάθε μορφής συντεταγμένης ή και ασύντακτης βίας, πάνω στο ηγιασμένο αλλά κι αργασμένο από τον καιρό και τις συνθήκες τομάρι τους τα απομνημονεύματα της δόξας και της λόξας τους. Τα ολοκαυτώματα της Κλεισούρας Καστοριάς, του Μεσόβουνο και των Πύργων Κοζάνης, του Χορτιάτη Θεσσαλονίκης, δείχνουν πως οι απλοί άνθρωποι για την κάθε εξουσία είναι μια μάζα, ένας αριθμός που χρειάζεται στις στατιστικές, για να καλυφτούν τα πολιτικά πλάνα κάθε μορφής, ακόμα και εκείνα που έχουν το επίχρισμα του ηρωισμού. Για να ρίχνουν τις ζαριές τους ή να παίζουν σκά-κι, να σχεδιάζουν πάω τους όλοι οι ωραίοι κι επί το πλείστον μοιραίοι για τους τόπους τους, ηγέτες της οικουμένης, κόμματα, κράτη κ.λπ.
Β.Π.Κ.
Σάββατο 28 Ιουνίου 2008
Ξένη θλίψη του Γ. Καραχάλιου
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΣ
ΞΕΝΗ ΘΛΙΨΗ
Πως σου βαραίνει έτσι η κατάθλιψη
το εγκαταλειμμένο πρόσωπο
ως να έζησες αιώνες λύπης
ή όπως στους άντρες των διηγήσεων
που αγάπησαν μία μοναδική φορά
χωρίς ανταπόκριση ή προδόθηκαν
και έζησαν έκτοτε ακίνητοι
προσηλωμένοι σε ένα σταθερό σημείο
αόρατο από τους άλλους
άβυσσο στα δικά τους μάτια.
Οπως προχθές που σε παρατηρούσα
καθισμένο στο στασίδι
να διυλίζεις την τελετή ενός κατευοδίου
ενώ έξω από την εκκλησία
ήταν ο Μάιος που φώναζε
και εσύ δεν άκουγες τίποτα,
παρά έμοιαζες ανυποκρίτως έτοιμος
να κρεμασθείς επί ξύλου
χωρίς να χρειάζεσαι καμιά προπαρασκευή
η να εντοιχισθείς στην θέση
ενός υπερκειμένου μάρτυρα.
Χρόνια τώρα ένα χαμόγελο
δεν έπνευσε σ’ αυτήν την ερημία
των βαθέων γραμμών που τις ορίζει η βαρύτητα
και φεύγοντας θα πάρεις το μυστικό μαζί σου.
Σε ποιόν να τ’ αφήσεις άλλωστε.
Ποιός ενδιαφέρεται να φορτωθεί
μια θλίψη που δεν είναι δική του.
ΞΕΝΗ ΘΛΙΨΗ
Πως σου βαραίνει έτσι η κατάθλιψη
το εγκαταλειμμένο πρόσωπο
ως να έζησες αιώνες λύπης
ή όπως στους άντρες των διηγήσεων
που αγάπησαν μία μοναδική φορά
χωρίς ανταπόκριση ή προδόθηκαν
και έζησαν έκτοτε ακίνητοι
προσηλωμένοι σε ένα σταθερό σημείο
αόρατο από τους άλλους
άβυσσο στα δικά τους μάτια.
Οπως προχθές που σε παρατηρούσα
καθισμένο στο στασίδι
να διυλίζεις την τελετή ενός κατευοδίου
ενώ έξω από την εκκλησία
ήταν ο Μάιος που φώναζε
και εσύ δεν άκουγες τίποτα,
παρά έμοιαζες ανυποκρίτως έτοιμος
να κρεμασθείς επί ξύλου
χωρίς να χρειάζεσαι καμιά προπαρασκευή
η να εντοιχισθείς στην θέση
ενός υπερκειμένου μάρτυρα.
Χρόνια τώρα ένα χαμόγελο
δεν έπνευσε σ’ αυτήν την ερημία
των βαθέων γραμμών που τις ορίζει η βαρύτητα
και φεύγοντας θα πάρεις το μυστικό μαζί σου.
Σε ποιόν να τ’ αφήσεις άλλωστε.
Ποιός ενδιαφέρεται να φορτωθεί
μια θλίψη που δεν είναι δική του.
Περί έρωτος και άλλα τινά
“Ο Ερως σκέπει την πόλη» μας
του Β.Π. Καραγιάννη
Μα τι ερωτικοί άνθρωποι που είναι αυτοί στον Δήμο Κοζάνης! Δεν μπορείς, αν θέλεις, να τους παρακολουθήσεις στις εκδηλώσεις τους, που έχουν ως κεντρικό ζήτημα τις διακλαδώσεις του έρωτα.
Διάβαζα χθες εμφανώς και παρά πόδα των εφημερίδων, σεμνά ορισμένως στις εσωτερικές τους σελίδες ή πολύχρωμα στην προγραμματική σινδονιάδα της φετινής Λασσανειάδας, πως εντός των ημερών, γίνεται επιτόπια διαδήλωση ποίησης και μουσικής, έρωτα και φύσης! Ετούτη τη φορά πρωταγωνιστεί το τμήμα πρασίνου του Δήμου Κοζάνης (στις διαταγές του οποίου υπάγεται και η υπηρεσία περί της ανακομιδής λειψάνων του αγίου Γεωργίου). Το «δρώμενο» (όπως το ονομάζουν οι σφόδρα εγγράμματοι των τοπικών ΜΜΕ), θα διαπραχθεί στον πολύ ωραίο, δημοτικό Κήπο, πρώην 889 ΑΤΧ, ήγουν στρατιωτική μονάδα διαχείρισης αναλώσιμων υλικών (από κει προμηθευόμασταν σάρωθρα, σχοινοκαθαριστήρες, σάπονας, σκελέες, βερνίκια αρβυλών).
- Είπα αρβύλες.
«βγάλε τη στολή σου
βγάλε τις αρβύλες σου
ο έρωτας μας θέλει γυμνούς
τι ειρηνικό πλάσμα που είσαι χωρίς στολή
πόσο ανθρώπινα είναι τα πόδια σου χωρίς αρβύλες-
μυρίζουν βέβαια μα είναι δική σου η μυρωδιά
ενώ οι αρβύλες μυρίζουν σφαγείο
(Ντ. Χρστνπλς)
Αμέσως μετά τη λήξη της εκδήλωσης οι ακροατές, όσοι κι αν είναι αυτοί, κατά ζεύγη θα ανηφορίσουν προς τη γειτονική του Κήπου δασική φύση δια τα περαιτέρω κι εφαρμογή των μόλις πριν διδαχθέντων.
Μας έχουν κάπως ζαλίσει τον και στον έρωτα, αλλά δεν πειράζει, οι του Δήμου, συνεπικουρούμενοι από τους κατ’ εξοχήν αρμοδίους στο είδος αυτό, επιστήμονες και καλλιτέχνες, οι οποίοι έχουν χρεωθεί το αίσθημα-πράξη σχεδόν με 108 (όσοι υπηρέτησαν την πατρίδα γνωρίζουν τον κωδικό) και δεν τολμά έτερος ή εταίρος κανείς, να παρεισφρήσει στα εδάφη ή τα …Τσαϊρια του, πλην βεβαίως του εξόχου ποιητού κ. Ντίνου Χριστιανόπουλου.
ΤΣΑΪΡΑΔΑ
Εδώ δεν είναι τόπος να πλαγιάσουμε
Τ’ αγκάθια τσιμπούν και τα τριβόλια κολνούν και προδίνουν.
Το λασπωμένο ρέμα, όλο κουνούπι και κακό,
δε μοιάζει τα ολοκάθαρα ρυάκια του χωριού σου.
Εδώ δεν είναι τόπος να ξανάρθουμε.
Εχτισαν κι άλλο σπίτι, βλέπω φως στο παράθυρο.
Ο χωματόδρομος περνάει σχεδόν δίπλα μας.
Ζευγάρια επιστρέφουν με το μοτοσακό.
Εδώ δεν είναι τόπος να ησυχάσουμε
Αυτό το ρεμπέτικο μου χάλασε όλο το κέφι.
Βουρκώνει το μέσα μου καθώς σ’ αγκαλιάζω.
Μου κάνει κακό ν’ ακούω για τους ξενιτεμούς.
Εδώ δεν είναι τόπος για μας
Ακόμα κι η εξοχή έχει τον τρόπο της να μας πληγώνει.
Είναι μια προσφορά του Δήμου στους δημοπολίτες του, αφού τους εξασκεί επί το λογιότερον, όχι το φυσιολογιότερον, σ’ αυτό το αίσθημα-πράξη.
Όμως, μήπως θα πρέπει να το δουν και λίγο πιο πρακτικά. Να διοργανώσει ας πούμε βραδιές αφιερωμένες στον παραφύση (Η «Παλατινή Ανθολογία» είναι γεμάτη ωραιότατων ποιημάτων) ή στον παρά την φύση έρωτα, (βουκολικόν επί το πλείστον, κι εδώ ο κ. Περεσιάδης και το ποιμενικόν δράμα «Γκόλφω» έχει τον πρώτο λόγο), ή αφού ανακατώνουν και την ποίηση ν’ αφιερωθούν και στον έρωτα ως μοναχική αυτο-ικανο-ποίηση που το πάει και το φέρνει και προς την απόγνωση.
ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΣΙΓΗ
Εσεις που βρήκατε τον άνθρωπό σας
κι έχετε ένα χέρι να σας σφίγγει τρυφερά
ένα σώμα ν’ ακουμπάτε την πίκρα σας,
ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή σας,
κοκκινίσατε άραγε για την τόση ευτυχία σας,
έστω και μια φορά;
είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή
για τους απεγνωσμένους
Ντ. Χριστιανόπουλος
Σκέφτομαι μήπως εδώ θα πήγαινε καλύτερα το ποίημα «Ο θάνατος του Αυνάν» του ανωτέρω.
Πληρώνω ακριβά τη διαστροφή μου με το θάνατο
Στα φυματικά μου μάτια ποιός θ’ αναγνώριζε το νέο με το ρόδο στο στήθος
να τριγυρνάει στα μηχανουργεία την ώρα που σχολνούνε οι φάμπρικες,
να μη χάνει παρέλαση για παρέλαση
ή να στριμώχνεται στα γήπεδα
προσμένοντας σα θείο δώρο το συνωστισμό.
Πληρώνω ακριβά τη διαστροφή μου με θάνατο
ώρα θα πήγαινα κι εγώ να κατοικήσω στη Γεσέμ
αργότερα θα έπαιρνα μετάθεση για την πρωτεύουσα,
γκρεμίζοντας όλους τους φράχτες της αστικής ηθικής για μια στιγμή παραδομού.
Ιωσήφ, γλυκέ μου Ιωσήφ, δόξα κι ομορφιά της Αιγύπτου
συχνά ο θείος Ρουβήν μου μιλούσε για σένα:
«Ην Ιωσήφ καλός τω είδει και ωραίος τη όψει σφόδρα» έλεγε,
κι εγώ που κοσμούσα το καλύβι μου μ’ αυτά τα παράξενα
ρόδα της ηδυπάθειας, δίχως ηλεκτρικό, με μόνα τα κηροπήγια,
κι εγώ που αναζητούσα στα μάτια του Βενιαμίν τη ματιά σου
μοιράζοντας την καρδιά μου σε ίσιες δόσεις τρυφερότητας, πεθαίνω φορώντας τον άσπιλο χιτώνα σου σπιλωμένο με
με το αίμα ερίφου το τελευταίο σου καλοκαίρι στη Χαναάν.
Αδελφέ μου Ηρ, σ’ αυτή την εποχή των ισχνών αγελάδων
εμείς δεν έχουμε έναν Ιωσήφ, δεν υπάρχει για μας Ιωσήφ,
λυτρωτής Ιωσήφ, αφέντης του κορμιού και της σκέψης.
Αδελφέ μου Ηρ, εσύ που ξέρεις γράμματα, γράψ’ του κάτι για μένα:
όταν ανθίζουν οι πασχαλιές με παιδεύει η νοσταλγία·
συχνά παίρνω Κάιρο στο ράδιο ν’ ακούσω τα διαγγέλματά του.
Πεθαίνω φορώντας το σπιλωμένο χιτώνα του-
Η τελευταία που μ’ απόμεινε ηδονή.
Νομίζω πως είναι μια σημαντική παράμετρος του ερωτικού όλου μας, που δεν πρέπει να αγνοεί και μάλιστα επιδεικτικά ο Δήμος Κοζάνης, όστις φροντίζει εκπολιτιστικά τόσο μα τόσο, μετά συγχωρήσεως, τους κοζανίτες του.
Διαφορετικά ξεκίνησα το θέμα αλλιώς μου βγήκε. Πήγα για χλεύη και μου προέκυψε κάπως σαν δράμα.
«Σε πήρα για επισκευή
Κι εσύ με ξεχαρβάλωσες» Ντ. Χρ.
Σημ.: Τίτλος βιβλίου του Χρίστου Ζαφείρη για την ερωτική τοπογραφία της Θεσσαλονίκης
Υ.Γ. Ευχαριστώ τους ωραίους «αίτιους» που μ’ έκαναν να χαθώ (και να λυτρωθώ) και πάλι στον μοναχικό άγιο, Ανω Θεσσαλονίκης και προς Σαράντα Εκκλησίες, Ντίνο Χριστιανόπουλο
του Β.Π. Καραγιάννη
Μα τι ερωτικοί άνθρωποι που είναι αυτοί στον Δήμο Κοζάνης! Δεν μπορείς, αν θέλεις, να τους παρακολουθήσεις στις εκδηλώσεις τους, που έχουν ως κεντρικό ζήτημα τις διακλαδώσεις του έρωτα.
Διάβαζα χθες εμφανώς και παρά πόδα των εφημερίδων, σεμνά ορισμένως στις εσωτερικές τους σελίδες ή πολύχρωμα στην προγραμματική σινδονιάδα της φετινής Λασσανειάδας, πως εντός των ημερών, γίνεται επιτόπια διαδήλωση ποίησης και μουσικής, έρωτα και φύσης! Ετούτη τη φορά πρωταγωνιστεί το τμήμα πρασίνου του Δήμου Κοζάνης (στις διαταγές του οποίου υπάγεται και η υπηρεσία περί της ανακομιδής λειψάνων του αγίου Γεωργίου). Το «δρώμενο» (όπως το ονομάζουν οι σφόδρα εγγράμματοι των τοπικών ΜΜΕ), θα διαπραχθεί στον πολύ ωραίο, δημοτικό Κήπο, πρώην 889 ΑΤΧ, ήγουν στρατιωτική μονάδα διαχείρισης αναλώσιμων υλικών (από κει προμηθευόμασταν σάρωθρα, σχοινοκαθαριστήρες, σάπονας, σκελέες, βερνίκια αρβυλών).
- Είπα αρβύλες.
«βγάλε τη στολή σου
βγάλε τις αρβύλες σου
ο έρωτας μας θέλει γυμνούς
τι ειρηνικό πλάσμα που είσαι χωρίς στολή
πόσο ανθρώπινα είναι τα πόδια σου χωρίς αρβύλες-
μυρίζουν βέβαια μα είναι δική σου η μυρωδιά
ενώ οι αρβύλες μυρίζουν σφαγείο
(Ντ. Χρστνπλς)
Αμέσως μετά τη λήξη της εκδήλωσης οι ακροατές, όσοι κι αν είναι αυτοί, κατά ζεύγη θα ανηφορίσουν προς τη γειτονική του Κήπου δασική φύση δια τα περαιτέρω κι εφαρμογή των μόλις πριν διδαχθέντων.
Μας έχουν κάπως ζαλίσει τον και στον έρωτα, αλλά δεν πειράζει, οι του Δήμου, συνεπικουρούμενοι από τους κατ’ εξοχήν αρμοδίους στο είδος αυτό, επιστήμονες και καλλιτέχνες, οι οποίοι έχουν χρεωθεί το αίσθημα-πράξη σχεδόν με 108 (όσοι υπηρέτησαν την πατρίδα γνωρίζουν τον κωδικό) και δεν τολμά έτερος ή εταίρος κανείς, να παρεισφρήσει στα εδάφη ή τα …Τσαϊρια του, πλην βεβαίως του εξόχου ποιητού κ. Ντίνου Χριστιανόπουλου.
ΤΣΑΪΡΑΔΑ
Εδώ δεν είναι τόπος να πλαγιάσουμε
Τ’ αγκάθια τσιμπούν και τα τριβόλια κολνούν και προδίνουν.
Το λασπωμένο ρέμα, όλο κουνούπι και κακό,
δε μοιάζει τα ολοκάθαρα ρυάκια του χωριού σου.
Εδώ δεν είναι τόπος να ξανάρθουμε.
Εχτισαν κι άλλο σπίτι, βλέπω φως στο παράθυρο.
Ο χωματόδρομος περνάει σχεδόν δίπλα μας.
Ζευγάρια επιστρέφουν με το μοτοσακό.
Εδώ δεν είναι τόπος να ησυχάσουμε
Αυτό το ρεμπέτικο μου χάλασε όλο το κέφι.
Βουρκώνει το μέσα μου καθώς σ’ αγκαλιάζω.
Μου κάνει κακό ν’ ακούω για τους ξενιτεμούς.
Εδώ δεν είναι τόπος για μας
Ακόμα κι η εξοχή έχει τον τρόπο της να μας πληγώνει.
Είναι μια προσφορά του Δήμου στους δημοπολίτες του, αφού τους εξασκεί επί το λογιότερον, όχι το φυσιολογιότερον, σ’ αυτό το αίσθημα-πράξη.
Όμως, μήπως θα πρέπει να το δουν και λίγο πιο πρακτικά. Να διοργανώσει ας πούμε βραδιές αφιερωμένες στον παραφύση (Η «Παλατινή Ανθολογία» είναι γεμάτη ωραιότατων ποιημάτων) ή στον παρά την φύση έρωτα, (βουκολικόν επί το πλείστον, κι εδώ ο κ. Περεσιάδης και το ποιμενικόν δράμα «Γκόλφω» έχει τον πρώτο λόγο), ή αφού ανακατώνουν και την ποίηση ν’ αφιερωθούν και στον έρωτα ως μοναχική αυτο-ικανο-ποίηση που το πάει και το φέρνει και προς την απόγνωση.
ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΣΙΓΗ
Εσεις που βρήκατε τον άνθρωπό σας
κι έχετε ένα χέρι να σας σφίγγει τρυφερά
ένα σώμα ν’ ακουμπάτε την πίκρα σας,
ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή σας,
κοκκινίσατε άραγε για την τόση ευτυχία σας,
έστω και μια φορά;
είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή
για τους απεγνωσμένους
Ντ. Χριστιανόπουλος
Σκέφτομαι μήπως εδώ θα πήγαινε καλύτερα το ποίημα «Ο θάνατος του Αυνάν» του ανωτέρω.
Πληρώνω ακριβά τη διαστροφή μου με το θάνατο
Στα φυματικά μου μάτια ποιός θ’ αναγνώριζε το νέο με το ρόδο στο στήθος
να τριγυρνάει στα μηχανουργεία την ώρα που σχολνούνε οι φάμπρικες,
να μη χάνει παρέλαση για παρέλαση
ή να στριμώχνεται στα γήπεδα
προσμένοντας σα θείο δώρο το συνωστισμό.
Πληρώνω ακριβά τη διαστροφή μου με θάνατο
ώρα θα πήγαινα κι εγώ να κατοικήσω στη Γεσέμ
αργότερα θα έπαιρνα μετάθεση για την πρωτεύουσα,
γκρεμίζοντας όλους τους φράχτες της αστικής ηθικής για μια στιγμή παραδομού.
Ιωσήφ, γλυκέ μου Ιωσήφ, δόξα κι ομορφιά της Αιγύπτου
συχνά ο θείος Ρουβήν μου μιλούσε για σένα:
«Ην Ιωσήφ καλός τω είδει και ωραίος τη όψει σφόδρα» έλεγε,
κι εγώ που κοσμούσα το καλύβι μου μ’ αυτά τα παράξενα
ρόδα της ηδυπάθειας, δίχως ηλεκτρικό, με μόνα τα κηροπήγια,
κι εγώ που αναζητούσα στα μάτια του Βενιαμίν τη ματιά σου
μοιράζοντας την καρδιά μου σε ίσιες δόσεις τρυφερότητας, πεθαίνω φορώντας τον άσπιλο χιτώνα σου σπιλωμένο με
με το αίμα ερίφου το τελευταίο σου καλοκαίρι στη Χαναάν.
Αδελφέ μου Ηρ, σ’ αυτή την εποχή των ισχνών αγελάδων
εμείς δεν έχουμε έναν Ιωσήφ, δεν υπάρχει για μας Ιωσήφ,
λυτρωτής Ιωσήφ, αφέντης του κορμιού και της σκέψης.
Αδελφέ μου Ηρ, εσύ που ξέρεις γράμματα, γράψ’ του κάτι για μένα:
όταν ανθίζουν οι πασχαλιές με παιδεύει η νοσταλγία·
συχνά παίρνω Κάιρο στο ράδιο ν’ ακούσω τα διαγγέλματά του.
Πεθαίνω φορώντας το σπιλωμένο χιτώνα του-
Η τελευταία που μ’ απόμεινε ηδονή.
Νομίζω πως είναι μια σημαντική παράμετρος του ερωτικού όλου μας, που δεν πρέπει να αγνοεί και μάλιστα επιδεικτικά ο Δήμος Κοζάνης, όστις φροντίζει εκπολιτιστικά τόσο μα τόσο, μετά συγχωρήσεως, τους κοζανίτες του.
Διαφορετικά ξεκίνησα το θέμα αλλιώς μου βγήκε. Πήγα για χλεύη και μου προέκυψε κάπως σαν δράμα.
«Σε πήρα για επισκευή
Κι εσύ με ξεχαρβάλωσες» Ντ. Χρ.
Σημ.: Τίτλος βιβλίου του Χρίστου Ζαφείρη για την ερωτική τοπογραφία της Θεσσαλονίκης
Υ.Γ. Ευχαριστώ τους ωραίους «αίτιους» που μ’ έκαναν να χαθώ (και να λυτρωθώ) και πάλι στον μοναχικό άγιο, Ανω Θεσσαλονίκης και προς Σαράντα Εκκλησίες, Ντίνο Χριστιανόπουλο
Νικολάου Ασιμου τω ανάγνωσμα
ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΣΤΙΞΙΣ ΚΑΙ ΦΕΣΤΙΒΑΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΙΞΕΙΣ
Το φεστιβάλ εκποίησης Νικολάου Ασιμου του Λαζάρου
Του Β.Π.Καραγιάννη
Νικόλας Ασιμος, κάτοικος Αδου αγνώστου διαμονής εδώ και πολλά χρόνια· η μόνη του επίγεια διεύθυνση σήμερα είναι επί του αγίου Γεωργίου, εκεί που ανακυκλώνονται τη επεμβάσει σκωλήκων τα ανθρώπινα σώματα, η επιτείχιά του ενθύμηση. Ομως άνωθεν των χωμάτων του ή κάτωθεν των νεφών του («Ρε μπαγάσα καλά περνάς κει πάνω...») στην μητριά πατρίδα του έδωσαν το όνομα του στο Δημοτικό φεστιβάλ ελαφρού τραγουδιού (κάτι σαν του αξέχαστου Αλκη Στέα αλλά και σκετς μουσικο-θεατρικό από οχληρούς αλλά οτρηρούς επί τω θεατρισμώ, συμπολίτες, οι οποίοι, όταν αυτός μεσουρανούσε στην προσωπική του απελπισία και στην γλυκο-αναρχική του ιδιαι-τερότητα και ποιητική τρυφερότητα, δεν είχαν βγει ακόμα απ’ του αυγού το τσόφλιον. Η μουσική τους ανάμνηση μπορώ να πω απ’ ότι άκουσα, δεν στερούνταν καλλιτεχνικά («Μα εσύ στερείσαι καλλιτεχνικά») ήταν ενδιαφέρουσα από τους καλλιτέχνες του επι-χώριου πάλκου. Ομως η εμφύτευση του πράγματος με το κάπως πεταχτό «Μακρύ ζεμπέκικο του Νίκου» Δωμάτιο στο Άμστερνταμ σ’ ένα καλοσχεδασμένου αυθορμητισμού, σκετς υπό συγγενούς του εξ αίματος, αυτό κι αν έφερε ναυτία. Επί της αγίας μνήμης του ερίζουν εν-τύπως, διάφορα κνώδαλα, ποιός να πρωτο-οικοιοποιηθεί, όπως όπως αυτόν τον άγιο Αλήτη όπως τον ονομάζει ο Λ. Χριστάκης, μαζί με τον Αθανάσιο Διάκο και άλλους. Σε λίγο θα τον κάνουν μάρκα απορρυπαντικού. Δεν μπορεί, αλλά αν το μπορούσε θα έλεγε από κει πάνω-κάτω:
-Βρε ουστ ξευτίλες εν είδει και κ...δια εν γένει!
Το φεστιβάλ εκποίησης Νικολάου Ασιμου του Λαζάρου
Του Β.Π.Καραγιάννη
Νικόλας Ασιμος, κάτοικος Αδου αγνώστου διαμονής εδώ και πολλά χρόνια· η μόνη του επίγεια διεύθυνση σήμερα είναι επί του αγίου Γεωργίου, εκεί που ανακυκλώνονται τη επεμβάσει σκωλήκων τα ανθρώπινα σώματα, η επιτείχιά του ενθύμηση. Ομως άνωθεν των χωμάτων του ή κάτωθεν των νεφών του («Ρε μπαγάσα καλά περνάς κει πάνω...») στην μητριά πατρίδα του έδωσαν το όνομα του στο Δημοτικό φεστιβάλ ελαφρού τραγουδιού (κάτι σαν του αξέχαστου Αλκη Στέα αλλά και σκετς μουσικο-θεατρικό από οχληρούς αλλά οτρηρούς επί τω θεατρισμώ, συμπολίτες, οι οποίοι, όταν αυτός μεσουρανούσε στην προσωπική του απελπισία και στην γλυκο-αναρχική του ιδιαι-τερότητα και ποιητική τρυφερότητα, δεν είχαν βγει ακόμα απ’ του αυγού το τσόφλιον. Η μουσική τους ανάμνηση μπορώ να πω απ’ ότι άκουσα, δεν στερούνταν καλλιτεχνικά («Μα εσύ στερείσαι καλλιτεχνικά») ήταν ενδιαφέρουσα από τους καλλιτέχνες του επι-χώριου πάλκου. Ομως η εμφύτευση του πράγματος με το κάπως πεταχτό «Μακρύ ζεμπέκικο του Νίκου» Δωμάτιο στο Άμστερνταμ σ’ ένα καλοσχεδασμένου αυθορμητισμού, σκετς υπό συγγενούς του εξ αίματος, αυτό κι αν έφερε ναυτία. Επί της αγίας μνήμης του ερίζουν εν-τύπως, διάφορα κνώδαλα, ποιός να πρωτο-οικοιοποιηθεί, όπως όπως αυτόν τον άγιο Αλήτη όπως τον ονομάζει ο Λ. Χριστάκης, μαζί με τον Αθανάσιο Διάκο και άλλους. Σε λίγο θα τον κάνουν μάρκα απορρυπαντικού. Δεν μπορεί, αλλά αν το μπορούσε θα έλεγε από κει πάνω-κάτω:
-Βρε ουστ ξευτίλες εν είδει και κ...δια εν γένει!
Τετάρτη 18 Ιουνίου 2008
Ο Οδυσσεας του Τζ. Τζους στην Κοζανη
Ο “Οδυσσέας “ του Τζέημς Τζόυς και το βρομόδεντρο στο Μουσείο Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας Κοζάνης, οδός Βιτσίου 29
Του Β.Π. Καραγιάννη
Ολοι μας κάποτε περνούμε ή ονειρευτήκαμε να περάσουμε φάσεις του Οδυσσέα, όπως τον γνωρίζουμε ή τον φανταζόμαστε από την διδαχθείσα σχολική μυθολογία αλλά και την προσωπική μας ιδιοτελή ή ανιδιοτελή εμβούτηξη σ’ αυτήν. Κάπου να επιστρέψουμε σε τόπους ή σε ανθρώπους ή και στα δύο μαζί καθώς αλληλοσυμπληρώνονται. Η επιστροφή ή η φυγή και τα δύο είναι διαθέσεις έντονα συναισθηματικές κι έχουν μια ποιητικότητα που σε υποβάλλει κι έτσι μπορείς να ανεχτείς και να υποστείς ακόμα και τα πιο δύσκολα. Στη λογοτεχνία, ό,τι προέκυψε ως παγκόσμια εμπειρία και γνώση από την ομηρική περιδιολόγηση, αποτελεί στην ανάπλαση είτε στην προέκτασή της είτε ακόμα και την εξαλλαγή της, μια μοναδική αλλά και μοναχική πνευματική διεργασία. Ο «Οδυσσέας» του Τ. Τζόυς ανήκει στην κορυφαία λογοτεχνική δημιουργία που έχει ως αρχική αιτιολογία και γενεσιουργόν ερέθισμα το ομηρικό σημαίνον. Την περιπλάνηση, φυγή κι επιστροφή για 20 χρόνια ή και για την περιπέτεια της μιας μέρας. Για να προκύψει, όπως και στην ομηρική εποχή, το μυθιστόρημα του αιώνα, που ανέτρεψε συντριπτικά ό,τι μέχρι τότε είχε εμφανιστεί στο ειδολογικό αυτό πεδίο γραφής. Ενα έργο περιείχε όλους τους μέχρι τότε τρόπους κι αναζητήσεις στο μυθιστόρημα.
Εφέτος η μέρα ανάγνωσης του «Οδυσσέα» του Τζ.Τζόυς, η Bloοmsday, η 16η Ιουνίου δηλαδή, που συμβαίνει σ’ όλο τον κόσμο από τους φίλους του συγγραφέα, συνέπεσε με κάποια γεγονότα. Τα σημαδεύω μόλις:
Πριν 4 χρόνια που πρωτοδιοργανώσαμε τη βραδιά της τζοϋσικής ανάγνωσης, η μόνη πόλη πλην Αθηνών εν Ελλάδι, ήταν και πάλι περίοδος ποδοσφαιρικού ευρωπαϊκού κυπέλλου. Αδιάφοροι στην αρχή για το πράγμα παντελώς -που να ξέραμε τι θα ακολουθούσε, όταν κι εμείς ασήμαντα κύματα στο θολό αφρό των ημερών, θα παρασυρόμασταν στην ποδοσφαιρο-ρεγκφαλίτιδα που κατέλαβε όλο το έθνος των νεοελλήνων. Εκείνο το βράδυ στο δίπατο μετά κοινόχρηστης αυλής, μπαρ επί της πλατείας Γ. - Γρ. Κονταρή, μια ανέλπιστα μεγάλη ομήγυρη φίλων, συμπαθών κι αγαπημένων προσώπων, συνήλθε σε φίλιον σώμα ανάγνωσης του «Οδυσσέα»· ήπιε δε και μπύρες γκίνες παρακαλώ πανάκριβες, για να έχουμε την ψευδο-αίσθηση του τόπου του ήρωος Λεοπόλδου Μπλούμ και της παρέας του στο Δουβλίνο. Παρόντος φυσικά και του κ. Οδυσσέα, του μόνο εξ ονοματο-αγχιστείας συγγενούς του Τζοϋσικού έργου, τότε επιστάτου του Βαλταδωρείου Γυμνασίου, ο οποίος ήρθε με τα όλα του ντυμένος στο σικ έφερε και άνθος κόκκινο στο πέτο και διερωτόμενος κάπως ανήσυχος, φωναχτά και ένδον: «Τι συμβαίνει παιδιά τι γίνεται εδώ πέρα;» και φυσικά παρέμεινε άχρι τέλους υποπίνων τις κερασμένες μπύρες. Η παρουσία του συνόρευε με τον τον ή τους ήρωες του έργου1.
Λοιπόν τι συμβαίνει απόψε εδώ, μετά 4 χρόνια, λήγοντας της εορτής του αγίου Πνεύματος, σ’ αυτή θαυμάσια αυλή του Μουσείου της Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας, που παραχώρησε η ευεργέτρια υπηρεσία του Δήμου Κοζάνης, ΔΕΠΑΚ πασών των εκδηλώσεων κι όλων των τεχνημάτων! Μια συνάντηση εκ νέου ανθρώπων με ιδιάζουσα περίεργες ευαισθησίες, οι οποίοι θέλουν να διακρίνονται για το αφανές τους, να προκρίνονται φορές –«διαφανώς αδωροτάτοι» που γράφει κι ο Θουκυδίδης»- στο εμφανές, γιατί όχι και να αυτονομούνται στο προφανές. Θέλω να πω για τους ανθρώπους αυτούς, και όλους μας δηλαδή, που θεωρούν αναπαλλοτρίωτο δικαίωμά να διατηρούν τις καθημερινές τους συμπεριφορές και συνειδήσεις δικές τους και μόνον, αδιάφοροι στη συμμόρφωση με το πλήθος, ωραίες δηλαδή και διακριτές υπάρξεις πολιτών, κι ας συνυπάρχουν στο ασημαντοφανές της τρέχουσας προφάνειας. Παίρνουν το δρόμο τους τακτικά ανάποδα προς τους οδοδείκτες και “περνούν πηδώντας πάνω από τα πράγματα” αραιά και που.
Επί του διαδικαστικού: Ανάγνωση του «Οδυσσέα» από τους όποιους φίλους τον διεξήλθαν συνολικά, τμηματικά ή ετοιμάζονται γι’ αυτή την άσκηση. Φέτος είπαμε να διαπράξουμε και μια ιδιαιτερότητα επί το τολμηρότερον, να διαβάσουμε δηλονότι μόνον από το μονόλογο της Μόλλυ που είναι το τελευταίο κεφάλαιο του «Οδυσσέα» το ΧVΙΙΙ (18) στην ελληνική έκδοση το οποίο στις παγκόσμιες ερμηνευτικές εκδοχές, το ονοματίζουν «Πηνελόπη 2 π.μ. Γαίας ποταμός». Το κεφάλαιο αποτελείται από 8 περιόδους με 5000 λέξεις εκάστη = 40.000 λέξεις και είναι ένα παραλήρημα, ένας ποταμός αφήγησης –που ίσως δεν ξαναεμφανίστηκε στην παγκόσμια λογοτεχνία κάτι αντίστοιχο. Υπάρχει α-τελώς κι α-κομμάτιστο δηλονότι άνευ ουδενός σημείου στίξεως και καταλήγει με την περίφημη κατάφαση όλου του γυναικείου λόγου και πράξης: «και πρώτα τον τύλιξα με τα μπράτσα μου ναι και τον τράβηξα πάνω μου έτσι που μπορούσε να νιώσει τα στήθια μου μες στο άρωμα ναι κι η καρδιά του έκανε σαν τρελή και ναι είπα ναι εγώ θα Ναι»
Δεν θ’ αρχίσω να μιλώ, εκ του ατελούς πάντα και του επιφανειακού μονίμως, περί του έργου και του συγγραφέα. Θεωρείται λίγο πολύ γνωστό και γνωστός. Μπορεί, όμως, ν’ ακούγεται κάπως βαρύηχο σ’ αυτήν την χωρίς φιλολογική εισαγωγή, εκδήλωση στο μεγάλο έργο, όμως απόψε κάτω από το ελαφροθροών βρομόδεντρο2 θα θυμίσω μόνον πως ο «Οδυσσέας» του Τ.Τζ. παραμένει αυτό που είχε προφητέψει ο Τ. Σ. Ελιοτ στις αρχές του 20ου αι. «Το βιβλίο στο οποίο όλοι χρωστούμε κι από το οποίο κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει» ή ο,τι συνέχισε ο Χ. Λ. Μπόρχες: «Οδυσσέας: Μια ήπειρος νοήματος».
Αυτή η βραδιά ας είναι ένα ερέθισμα για ένα πρώτο κοίταγμα, ξανακοίταγμα και ξανα-ξανακοίταγμα αυτού που δεν εξαντλεί καμιά πρώτη και δεύτερη ανάγνωση.
Ομως ας γίνουμε πιο γήινοι και ορισμένως τοπικοί.
1. Στο περιθώριο της κρατικής, ιρλανδικής εκδοχής και χώρας ακούσαμε στις ειδήσεις πως η χώρα αυτή την 12η Ιουνίου απέρριψε με δημοψήφισμα τη Συνθήκη, όπως την είπαν, της Λισσαβώνας. Στις 13 η πόλη αυτή γιόρταζε τα γενέθλια του Φ. Πεσσόα του μεγαλύτερού της τέκνου: «Τι δεν θα ‘δινα για να σε βρω/σαν πράγμα που εγώ έκανα». Τι ωραίο όμως που ένας λαός ήρθε σε κόντρα μαζική σε μια επιταγή για συμμόρφωση των λαών και των απλών ανθρώπων στη γραφειοκρατία των ευρωπαϊκών ελίτ. Εστω και για την αντίσταση καθ’ αυτή, που οφείλει να μας ξεχωρίζει από το χυλό των υποταγμένων κι ευνουχισμένων καταναλωτών της απελπισίας.
2. Ποδοσφαιρικά στο γιούρο η Ιρλανδία δεν πήρε μέρος λόγω πρώιμου αποκλεισμού της, ενώ η Ελλάδα τα πήγε καλύτερα αφού έχασε ήδη σε δύο αγώνες μη σημειώσασα ουδέ ένα τέρμα στις αντίπαλες εστίες, έτσι για το κάπως της υπόθεσης. Πρωταθλήτρια της πανευρώπης άλλωστε διατελούσε, κι εμείς τώρα δικαιωνόμαστε ανδρομικά για την προ τετραετίας περιφρόνησή μας στα στρογγυλο-καθυστερημένα εθνικά μας παραληρήματα, ανεξάρτητα αν κάποια στιγμή τσακώσαμε τους εαυτούς μας ποδοσφαιροδονούμενους· δεν είμαστε κι από μάρμαρο πάσχουμε, όπως όλοι από την ασθένεια της ελληνικής φιλοτιμίας!
3. Διάβαζα το μόλις περασμένο Σάββατο, το περιοδικό «Μετάφραση» των ετών 2006-7, το οποίο είχε ένα μεγάλο αφιέρωμα στην Ιρλανδική Λογοτεχνία. Εκεί βρήκα μια νεαρά ποιήτρια Ιρλανδή, ονόματι Σάρα Μπέρκλι, την οποία μετέφραζε μια κοζανίτισσα ακόμα νεαρότερή της δεσποινίδα. Δεν την γνωρίζω αν και πριν λίγο καιρό μου έστειλε και δημοσίευσα ένα διήγημά της στην «Παρέμβαση», την Κατερίνα Τόλιου. Η νεαρά απόφοιτος της αγγλικής φιλολογίας μεταφράζει πολλά ποιήματα και κάπως τη σκέφτηκα, κι έψαξα εις μάτην να τη βρω αυτό το περίεργο, πνευματικό τριήμερο που πολλοί φορτώθηκαν το καβούκι της μικροαστικής τους συμμόρφωσης προς τα καθιερωμένα, αναχώρησαν (για που;) και γύρισαν φυσικά εδώ. Φυγή κι επιστροφή. Περιπλάνηση ή εφήμερη και εν επίγνωση αποπλάνηση εαυτών. «μακριά από εκεί τις επίσημες αργίες σιχαίνομαι αυτές τις μεγάλες συντροφιές κάθε καρυδιάς καρύδι που βγαίνουν εκδρομή τις χρονιάρες μέρες η Δευτέρα της Πεντηκοστής είναι καταραμένη μέρα δεν ξαφνιάζομαι καθόλου που τον τσίμπησε εκείνη η μέλισσα καλύτερα να πηγαίναμε στη θάλασσα» («Οδυσσέας» σελ. 796 μετ. Σωκράτης Καψάσκης, εκδ. Κέδρος)
Σημειώνω πως είναι η δεύτερη και η πιο σημαντική ανακάλυψη μεταφράστριας από την περιοχή μας στην Ιρλανδική ποίηση. Η άλλη είναι η αρχιτέκτων από τη Σιάτιστα Νίκη Ωττα που μεταφράζει κυρίως Μ. Γ. Γαίητς αλλά και Κάναβα.
Διαβάζω μια μετάφρασή έτσι γιατί μ’ άρεσε ως εικόνα στο περιοδικό η ποιήτρια και ως προσπάθεια η μεταφράστριά της Κατερίνα Τόλιου.
ΘΛΙΜΜΕΝΗ ΤΡΙΤΗ
Καθώς τέλειωνε η θλιμμένη Τρίτη
έγραψε στον εαυτό του ένα σημείωμα
για το πόσο δυστυχισμένος ένιωθε.
Εβαλε καθαρές κάλτσες, έδεσε τις μπότες του
βγήκε έξω να αντιμετωπίσει τον καιρό.
Εκατσε στο σκαλοπάτι του στον ήλιο
μέχρι που κατέβηκε ομίχλη.
Πυκνά σύννεφα ομίχλης θρονιάστηκαν στους λόφους
και φύσηξαν προς το δρόμο του.
Μπήκε μέσα, χαμήλωσε τον άνεμο
και γονάτισε πλάι στη ζωή του, φυσώντας για μια σπίθα.
Οταν άρχισε να σκοτεινιάζει,
κούρνιασε στο σκοτάδι, παίζοντας με τα κουμπιά
ακούγοντας τις φωνές να αχνοπροβάλλουν και να σβήνουν
καθώς διαδίδανε τον καιρό.
Αλλά οι ειδήσεις πάνω στην ώρα αύξησαν τις παρεμβολές
οι τρίχες στο σβέρκο του σηκώθηκαν
γύρισε από τις ειδήσεις σε σταθμούς με τραγούδια,
μελωδίες γλυκόριζας που κάποτε σφύριζε.
Λικνίστηκε ξανά και ξανά μες στο άσπρο ξύλινο σπίτι του
με το κεφάλι στα γόνατα, αναζητώντας τον εαυτό του.
Ηρθε απρόσμενα σαν την αλήθεια,
ακριβώς στο τέλος -μια σιωπή που ηρέμησε το χέρι του-
πέρασε από κάθε σταθμό πάνω στη γη
και στο τέλος, με τον κεφάλι κάτω, με ορμή
η συριστική σιωπή τον καθήλωσε.
Αλλα ας γυρίσουμε στον «Οδυσσέα» από τον οποίο δε θα επιστρέψουμε ίδιοι, όπως πήγαμε σ’αυτόν, ποτέ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Τούτη τη φορά δεν υπήρχε φερώνυμος Οδυσσέας στους ακροατές να διαπορίσει περί του συμβάντος αλλά η αθώα γειτόνισσα που επιτίμησε τον Γργρ. Δγλ., εμβριθέστατον αναγνώστη του Τζ. Τζόυς και του «Οδυσσέα»: -Τι γίνεται εδώ πέρα; Τι είναι αυτά που διαβιβάζατε κι ακούν και τα μικρά παιδιά. Τι ανώμαλος ποιητής ήταν αυτός»! Είχε μήπως άδικο;
2. Η εκδήλωση που έγινε φέτος με οργανωτές το περιοδικό «Παρέμβαση» και το Συνεταιριστικό Βιβλιοπωλείο περι-εξελίχθηκε γύρω από ένα ευσταλές δέντρο της αυλής του μουσείου. Το ονομάζουν εδώ «Βρομούσα η Βρομόδεντρο» ήγουν επιστημονικά ο Αϊλανθος ο αδενώδης (Ailanthus glandulosa), αυτοφυές στην ΚΙνα, ημιαυτοφυές στη χώρα μας, (το έφερε ο βασιλεύς Οθων) με φύλλα σύνθετα, πολύ μεγάλα, πτεροειδή, περιττόληκτα, με φυλλάρια ωοειδή έως λογχοειδή, οδοντωτά. Ανθη κιτρινόλευκα και δύσοσμα («Εφηρμοσμένη δασοπονία» Σ. Μπούσιου, Βοτανικόν φυτολογικόν λεξικόν Δ. Καβάδα. Η πληροφορία του κ. Ν. Κούρτη). Ετσι μυρίζουν κάπως τα φύλλα του για αυτό και η ονομασία του. Στο κορμό του, αυτού της αυλής, ανάγλυφα και εύγλωττα εμφανίστηκαν τα όργανα αναπαραγωγής του άνδρα και της γυναίκας, δηλαδή της αέναης ερωτο-συνδιαλλαγής αρσενικού θηλυκού, που τόσο πήγαινε αυτή η σύμπτωση με την ανάγνωση του 18ου κεφαλαίου του «Οδυσσέα» του μονόλογου δηλαδή της Μόλλυ.
Του Β.Π. Καραγιάννη
Ολοι μας κάποτε περνούμε ή ονειρευτήκαμε να περάσουμε φάσεις του Οδυσσέα, όπως τον γνωρίζουμε ή τον φανταζόμαστε από την διδαχθείσα σχολική μυθολογία αλλά και την προσωπική μας ιδιοτελή ή ανιδιοτελή εμβούτηξη σ’ αυτήν. Κάπου να επιστρέψουμε σε τόπους ή σε ανθρώπους ή και στα δύο μαζί καθώς αλληλοσυμπληρώνονται. Η επιστροφή ή η φυγή και τα δύο είναι διαθέσεις έντονα συναισθηματικές κι έχουν μια ποιητικότητα που σε υποβάλλει κι έτσι μπορείς να ανεχτείς και να υποστείς ακόμα και τα πιο δύσκολα. Στη λογοτεχνία, ό,τι προέκυψε ως παγκόσμια εμπειρία και γνώση από την ομηρική περιδιολόγηση, αποτελεί στην ανάπλαση είτε στην προέκτασή της είτε ακόμα και την εξαλλαγή της, μια μοναδική αλλά και μοναχική πνευματική διεργασία. Ο «Οδυσσέας» του Τ. Τζόυς ανήκει στην κορυφαία λογοτεχνική δημιουργία που έχει ως αρχική αιτιολογία και γενεσιουργόν ερέθισμα το ομηρικό σημαίνον. Την περιπλάνηση, φυγή κι επιστροφή για 20 χρόνια ή και για την περιπέτεια της μιας μέρας. Για να προκύψει, όπως και στην ομηρική εποχή, το μυθιστόρημα του αιώνα, που ανέτρεψε συντριπτικά ό,τι μέχρι τότε είχε εμφανιστεί στο ειδολογικό αυτό πεδίο γραφής. Ενα έργο περιείχε όλους τους μέχρι τότε τρόπους κι αναζητήσεις στο μυθιστόρημα.
Εφέτος η μέρα ανάγνωσης του «Οδυσσέα» του Τζ.Τζόυς, η Bloοmsday, η 16η Ιουνίου δηλαδή, που συμβαίνει σ’ όλο τον κόσμο από τους φίλους του συγγραφέα, συνέπεσε με κάποια γεγονότα. Τα σημαδεύω μόλις:
Πριν 4 χρόνια που πρωτοδιοργανώσαμε τη βραδιά της τζοϋσικής ανάγνωσης, η μόνη πόλη πλην Αθηνών εν Ελλάδι, ήταν και πάλι περίοδος ποδοσφαιρικού ευρωπαϊκού κυπέλλου. Αδιάφοροι στην αρχή για το πράγμα παντελώς -που να ξέραμε τι θα ακολουθούσε, όταν κι εμείς ασήμαντα κύματα στο θολό αφρό των ημερών, θα παρασυρόμασταν στην ποδοσφαιρο-ρεγκφαλίτιδα που κατέλαβε όλο το έθνος των νεοελλήνων. Εκείνο το βράδυ στο δίπατο μετά κοινόχρηστης αυλής, μπαρ επί της πλατείας Γ. - Γρ. Κονταρή, μια ανέλπιστα μεγάλη ομήγυρη φίλων, συμπαθών κι αγαπημένων προσώπων, συνήλθε σε φίλιον σώμα ανάγνωσης του «Οδυσσέα»· ήπιε δε και μπύρες γκίνες παρακαλώ πανάκριβες, για να έχουμε την ψευδο-αίσθηση του τόπου του ήρωος Λεοπόλδου Μπλούμ και της παρέας του στο Δουβλίνο. Παρόντος φυσικά και του κ. Οδυσσέα, του μόνο εξ ονοματο-αγχιστείας συγγενούς του Τζοϋσικού έργου, τότε επιστάτου του Βαλταδωρείου Γυμνασίου, ο οποίος ήρθε με τα όλα του ντυμένος στο σικ έφερε και άνθος κόκκινο στο πέτο και διερωτόμενος κάπως ανήσυχος, φωναχτά και ένδον: «Τι συμβαίνει παιδιά τι γίνεται εδώ πέρα;» και φυσικά παρέμεινε άχρι τέλους υποπίνων τις κερασμένες μπύρες. Η παρουσία του συνόρευε με τον τον ή τους ήρωες του έργου1.
Λοιπόν τι συμβαίνει απόψε εδώ, μετά 4 χρόνια, λήγοντας της εορτής του αγίου Πνεύματος, σ’ αυτή θαυμάσια αυλή του Μουσείου της Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας, που παραχώρησε η ευεργέτρια υπηρεσία του Δήμου Κοζάνης, ΔΕΠΑΚ πασών των εκδηλώσεων κι όλων των τεχνημάτων! Μια συνάντηση εκ νέου ανθρώπων με ιδιάζουσα περίεργες ευαισθησίες, οι οποίοι θέλουν να διακρίνονται για το αφανές τους, να προκρίνονται φορές –«διαφανώς αδωροτάτοι» που γράφει κι ο Θουκυδίδης»- στο εμφανές, γιατί όχι και να αυτονομούνται στο προφανές. Θέλω να πω για τους ανθρώπους αυτούς, και όλους μας δηλαδή, που θεωρούν αναπαλλοτρίωτο δικαίωμά να διατηρούν τις καθημερινές τους συμπεριφορές και συνειδήσεις δικές τους και μόνον, αδιάφοροι στη συμμόρφωση με το πλήθος, ωραίες δηλαδή και διακριτές υπάρξεις πολιτών, κι ας συνυπάρχουν στο ασημαντοφανές της τρέχουσας προφάνειας. Παίρνουν το δρόμο τους τακτικά ανάποδα προς τους οδοδείκτες και “περνούν πηδώντας πάνω από τα πράγματα” αραιά και που.
Επί του διαδικαστικού: Ανάγνωση του «Οδυσσέα» από τους όποιους φίλους τον διεξήλθαν συνολικά, τμηματικά ή ετοιμάζονται γι’ αυτή την άσκηση. Φέτος είπαμε να διαπράξουμε και μια ιδιαιτερότητα επί το τολμηρότερον, να διαβάσουμε δηλονότι μόνον από το μονόλογο της Μόλλυ που είναι το τελευταίο κεφάλαιο του «Οδυσσέα» το ΧVΙΙΙ (18) στην ελληνική έκδοση το οποίο στις παγκόσμιες ερμηνευτικές εκδοχές, το ονοματίζουν «Πηνελόπη 2 π.μ. Γαίας ποταμός». Το κεφάλαιο αποτελείται από 8 περιόδους με 5000 λέξεις εκάστη = 40.000 λέξεις και είναι ένα παραλήρημα, ένας ποταμός αφήγησης –που ίσως δεν ξαναεμφανίστηκε στην παγκόσμια λογοτεχνία κάτι αντίστοιχο. Υπάρχει α-τελώς κι α-κομμάτιστο δηλονότι άνευ ουδενός σημείου στίξεως και καταλήγει με την περίφημη κατάφαση όλου του γυναικείου λόγου και πράξης: «και πρώτα τον τύλιξα με τα μπράτσα μου ναι και τον τράβηξα πάνω μου έτσι που μπορούσε να νιώσει τα στήθια μου μες στο άρωμα ναι κι η καρδιά του έκανε σαν τρελή και ναι είπα ναι εγώ θα Ναι»
Δεν θ’ αρχίσω να μιλώ, εκ του ατελούς πάντα και του επιφανειακού μονίμως, περί του έργου και του συγγραφέα. Θεωρείται λίγο πολύ γνωστό και γνωστός. Μπορεί, όμως, ν’ ακούγεται κάπως βαρύηχο σ’ αυτήν την χωρίς φιλολογική εισαγωγή, εκδήλωση στο μεγάλο έργο, όμως απόψε κάτω από το ελαφροθροών βρομόδεντρο2 θα θυμίσω μόνον πως ο «Οδυσσέας» του Τ.Τζ. παραμένει αυτό που είχε προφητέψει ο Τ. Σ. Ελιοτ στις αρχές του 20ου αι. «Το βιβλίο στο οποίο όλοι χρωστούμε κι από το οποίο κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει» ή ο,τι συνέχισε ο Χ. Λ. Μπόρχες: «Οδυσσέας: Μια ήπειρος νοήματος».
Αυτή η βραδιά ας είναι ένα ερέθισμα για ένα πρώτο κοίταγμα, ξανακοίταγμα και ξανα-ξανακοίταγμα αυτού που δεν εξαντλεί καμιά πρώτη και δεύτερη ανάγνωση.
Ομως ας γίνουμε πιο γήινοι και ορισμένως τοπικοί.
1. Στο περιθώριο της κρατικής, ιρλανδικής εκδοχής και χώρας ακούσαμε στις ειδήσεις πως η χώρα αυτή την 12η Ιουνίου απέρριψε με δημοψήφισμα τη Συνθήκη, όπως την είπαν, της Λισσαβώνας. Στις 13 η πόλη αυτή γιόρταζε τα γενέθλια του Φ. Πεσσόα του μεγαλύτερού της τέκνου: «Τι δεν θα ‘δινα για να σε βρω/σαν πράγμα που εγώ έκανα». Τι ωραίο όμως που ένας λαός ήρθε σε κόντρα μαζική σε μια επιταγή για συμμόρφωση των λαών και των απλών ανθρώπων στη γραφειοκρατία των ευρωπαϊκών ελίτ. Εστω και για την αντίσταση καθ’ αυτή, που οφείλει να μας ξεχωρίζει από το χυλό των υποταγμένων κι ευνουχισμένων καταναλωτών της απελπισίας.
2. Ποδοσφαιρικά στο γιούρο η Ιρλανδία δεν πήρε μέρος λόγω πρώιμου αποκλεισμού της, ενώ η Ελλάδα τα πήγε καλύτερα αφού έχασε ήδη σε δύο αγώνες μη σημειώσασα ουδέ ένα τέρμα στις αντίπαλες εστίες, έτσι για το κάπως της υπόθεσης. Πρωταθλήτρια της πανευρώπης άλλωστε διατελούσε, κι εμείς τώρα δικαιωνόμαστε ανδρομικά για την προ τετραετίας περιφρόνησή μας στα στρογγυλο-καθυστερημένα εθνικά μας παραληρήματα, ανεξάρτητα αν κάποια στιγμή τσακώσαμε τους εαυτούς μας ποδοσφαιροδονούμενους· δεν είμαστε κι από μάρμαρο πάσχουμε, όπως όλοι από την ασθένεια της ελληνικής φιλοτιμίας!
3. Διάβαζα το μόλις περασμένο Σάββατο, το περιοδικό «Μετάφραση» των ετών 2006-7, το οποίο είχε ένα μεγάλο αφιέρωμα στην Ιρλανδική Λογοτεχνία. Εκεί βρήκα μια νεαρά ποιήτρια Ιρλανδή, ονόματι Σάρα Μπέρκλι, την οποία μετέφραζε μια κοζανίτισσα ακόμα νεαρότερή της δεσποινίδα. Δεν την γνωρίζω αν και πριν λίγο καιρό μου έστειλε και δημοσίευσα ένα διήγημά της στην «Παρέμβαση», την Κατερίνα Τόλιου. Η νεαρά απόφοιτος της αγγλικής φιλολογίας μεταφράζει πολλά ποιήματα και κάπως τη σκέφτηκα, κι έψαξα εις μάτην να τη βρω αυτό το περίεργο, πνευματικό τριήμερο που πολλοί φορτώθηκαν το καβούκι της μικροαστικής τους συμμόρφωσης προς τα καθιερωμένα, αναχώρησαν (για που;) και γύρισαν φυσικά εδώ. Φυγή κι επιστροφή. Περιπλάνηση ή εφήμερη και εν επίγνωση αποπλάνηση εαυτών. «μακριά από εκεί τις επίσημες αργίες σιχαίνομαι αυτές τις μεγάλες συντροφιές κάθε καρυδιάς καρύδι που βγαίνουν εκδρομή τις χρονιάρες μέρες η Δευτέρα της Πεντηκοστής είναι καταραμένη μέρα δεν ξαφνιάζομαι καθόλου που τον τσίμπησε εκείνη η μέλισσα καλύτερα να πηγαίναμε στη θάλασσα» («Οδυσσέας» σελ. 796 μετ. Σωκράτης Καψάσκης, εκδ. Κέδρος)
Σημειώνω πως είναι η δεύτερη και η πιο σημαντική ανακάλυψη μεταφράστριας από την περιοχή μας στην Ιρλανδική ποίηση. Η άλλη είναι η αρχιτέκτων από τη Σιάτιστα Νίκη Ωττα που μεταφράζει κυρίως Μ. Γ. Γαίητς αλλά και Κάναβα.
Διαβάζω μια μετάφρασή έτσι γιατί μ’ άρεσε ως εικόνα στο περιοδικό η ποιήτρια και ως προσπάθεια η μεταφράστριά της Κατερίνα Τόλιου.
ΘΛΙΜΜΕΝΗ ΤΡΙΤΗ
Καθώς τέλειωνε η θλιμμένη Τρίτη
έγραψε στον εαυτό του ένα σημείωμα
για το πόσο δυστυχισμένος ένιωθε.
Εβαλε καθαρές κάλτσες, έδεσε τις μπότες του
βγήκε έξω να αντιμετωπίσει τον καιρό.
Εκατσε στο σκαλοπάτι του στον ήλιο
μέχρι που κατέβηκε ομίχλη.
Πυκνά σύννεφα ομίχλης θρονιάστηκαν στους λόφους
και φύσηξαν προς το δρόμο του.
Μπήκε μέσα, χαμήλωσε τον άνεμο
και γονάτισε πλάι στη ζωή του, φυσώντας για μια σπίθα.
Οταν άρχισε να σκοτεινιάζει,
κούρνιασε στο σκοτάδι, παίζοντας με τα κουμπιά
ακούγοντας τις φωνές να αχνοπροβάλλουν και να σβήνουν
καθώς διαδίδανε τον καιρό.
Αλλά οι ειδήσεις πάνω στην ώρα αύξησαν τις παρεμβολές
οι τρίχες στο σβέρκο του σηκώθηκαν
γύρισε από τις ειδήσεις σε σταθμούς με τραγούδια,
μελωδίες γλυκόριζας που κάποτε σφύριζε.
Λικνίστηκε ξανά και ξανά μες στο άσπρο ξύλινο σπίτι του
με το κεφάλι στα γόνατα, αναζητώντας τον εαυτό του.
Ηρθε απρόσμενα σαν την αλήθεια,
ακριβώς στο τέλος -μια σιωπή που ηρέμησε το χέρι του-
πέρασε από κάθε σταθμό πάνω στη γη
και στο τέλος, με τον κεφάλι κάτω, με ορμή
η συριστική σιωπή τον καθήλωσε.
Αλλα ας γυρίσουμε στον «Οδυσσέα» από τον οποίο δε θα επιστρέψουμε ίδιοι, όπως πήγαμε σ’αυτόν, ποτέ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Τούτη τη φορά δεν υπήρχε φερώνυμος Οδυσσέας στους ακροατές να διαπορίσει περί του συμβάντος αλλά η αθώα γειτόνισσα που επιτίμησε τον Γργρ. Δγλ., εμβριθέστατον αναγνώστη του Τζ. Τζόυς και του «Οδυσσέα»: -Τι γίνεται εδώ πέρα; Τι είναι αυτά που διαβιβάζατε κι ακούν και τα μικρά παιδιά. Τι ανώμαλος ποιητής ήταν αυτός»! Είχε μήπως άδικο;
2. Η εκδήλωση που έγινε φέτος με οργανωτές το περιοδικό «Παρέμβαση» και το Συνεταιριστικό Βιβλιοπωλείο περι-εξελίχθηκε γύρω από ένα ευσταλές δέντρο της αυλής του μουσείου. Το ονομάζουν εδώ «Βρομούσα η Βρομόδεντρο» ήγουν επιστημονικά ο Αϊλανθος ο αδενώδης (Ailanthus glandulosa), αυτοφυές στην ΚΙνα, ημιαυτοφυές στη χώρα μας, (το έφερε ο βασιλεύς Οθων) με φύλλα σύνθετα, πολύ μεγάλα, πτεροειδή, περιττόληκτα, με φυλλάρια ωοειδή έως λογχοειδή, οδοντωτά. Ανθη κιτρινόλευκα και δύσοσμα («Εφηρμοσμένη δασοπονία» Σ. Μπούσιου, Βοτανικόν φυτολογικόν λεξικόν Δ. Καβάδα. Η πληροφορία του κ. Ν. Κούρτη). Ετσι μυρίζουν κάπως τα φύλλα του για αυτό και η ονομασία του. Στο κορμό του, αυτού της αυλής, ανάγλυφα και εύγλωττα εμφανίστηκαν τα όργανα αναπαραγωγής του άνδρα και της γυναίκας, δηλαδή της αέναης ερωτο-συνδιαλλαγής αρσενικού θηλυκού, που τόσο πήγαινε αυτή η σύμπτωση με την ανάγνωση του 18ου κεφαλαίου του «Οδυσσέα» του μονόλογου δηλαδή της Μόλλυ.