Εαρινά υστερόγραφα

“Ακόμα αυτή την άνοιξη...”

Με ρυθμό ένας κάθε βδομάδα, οι καλλιτέχνες του εικαστικού λόγου πέρα-σαν κι αυτήν την «Εικαστική δημοτική άνοιξη («Ακόμα αυτή την άνοιξη ραγιά-δες ραγιάδες (ζωγράφοι)...») από το επαρχιώτικα ανώνυμο, αλλά λειτουργικό, έστω, εκθετήριο χώρο του Δήμου κοζανιτών. Στη λογική πάντα της καλλιτεχνικής ξεπέτας για να περάσουν όλοι να τελειώνουμε, οι δύσμοιροι καλλιτέχνες ανεβοκατέβαζαν τα έργα τους στα γρήγορα δίκην σκηνικών αποτυχημένης παράστασης. Κάτι το εντελώς ασυλλόγιστο από τους διορ-γανωτές κι ακατανόητο για τους ...διοργανούμενους. Ο κ. Νίκος Σαχίνης (Καστοριανός στην καταγωγή) μάλιστα αφίχθη από την Ιταλία με ενδιαφέρου-σες εικαστικές απόψεις και πίνακες, για μια βδομάδα! Το ολιγοήμερο ακυρώνει τις καλύτερες των καλλιτεχνικών προθέσεων. Κανείς εκθεσιακός θεσμός που σέβεται την τέχνη και τους “δούλους” της, δεν κρατά στη δημοσιότητα λιγότερο από 15 μέρες τους εκθέτοντας σ’ αυτούς. Οπως λ.χ. η Στέγη Φιλοτέχνων Φλώρινας, που είναι καθ’ όλα σοβαρό σωματείο, κρατά τις εκθέσεις τουλάχιστον για ένα εικοσαήμερο. Τελευταία η έκθεση του ζωγράφου Κώστα Ξαν-θόπουλου.
***
Τη σκυτάλη του ζωγράφου εκεί πήρε ο φωτογράφος Χάρης Κωτσίδης από το Εμπόριο Εορδαίας σε έκθεσή του με τίτλο «Ομφάλιοι Τόποι». Εξοχος φωτογράφος της άψυχης και μικρής λεπτομέρειας στα πράγματα γύρω του, κυρίως της φύσης στο πέρασμά της· εκεί σταματά, απομονώνει τη λεπτομέρεια τους, τα κοιτά και τα δίνει λόγο.
***
Στον προθάλαμο της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Κοζάνης (τι κα-μπανιστός τίτλος γεμάτος με ψευδαι-σθήσεις ιστορικές και πραγματικές), ο κύριος ζωγράφος Ε. Βαρλάμης εξέθεσε επί τριήμερον (στην πρόφταση δηλαδή) μια σειρά από κάτι σαν αγιογραφίες. Κύριος διοργανωτής του η ευρεία Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας που επιδίδεται ευδοκίμως στην προβολή εικαστικών ασημαντοτήτων, η μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης, αυτό έλειπε, η νομαρχία, το ΕΒΕ και άλλα επίσημα δημόσια θύματα. Σκοπός της έκθεσης να πουληθούν οι πίνακες και το αντίτιμο τους να πάει στο να κτιστεί ένα σπίτι στο καμένο χωριό Γούμερα Ηλείας. Τι σοφίζεται ο άνθρωπος, ο πάσα ένας κι όχι μόνον οι καλλιτέχνες, προς δόξαν, λόξαν και προβολή τους, με το αζημίωτο! Εχω την εντύπωση πως ο Δήμος Κοζάνης έλειπε απ’ αυτόν τον συμφυρμό κι αυτό με παραξένεψε ευχάριστα. Πως το ‘παθε; Στο ισόγειο του κτιρίου της Νομαρχίας ακόμα υπάρχει μια θλιβερή μεγαλο-αλεξανδρινή γλυπτική μνημειακή σύνθεση του ανωτέρω καλλιτέχνη, που προκαλεί ακόμα και το μη φιλότεχνο. Ως σύλληψη και τοποθέτηση είναι κάτι το νοσηρό, ως έργο έως και γελοίο. Πόσο κόστισε άραγε και ιδίως γιατί στήθηκε; Περιμένουμε επ’ αυτού την απόλυτη σιωπή των ασχέτων που το ενέκριναν γενικώς.

Υπουργείο Μκδνς-Θρκς
δημόσια ...εκθετημένο

Στο Λαογραφικό Μουσείο Koζάνης διεξάγετο έκθεση φωτογραφίας με θέμα: Σκαπανείς του Τεχνικού Πολιτισμού. Φωτογραφίες από το αρχείο της ΔΕΗ της επιχείρησης δηλαδή στις ηρωικές εποχές των Λιγνιτορυχείων. Στην έναρξή της υπήρχαμε καμιά 15ρια νοματαίοι· περισσότερες κι ωραιότερες ήταν οι υπάλληλες του Μουσείου και δύο συνδικαλιστές της ΔΕΗ ως κατά συνδικαλιστική ύλη, αρμοδιότατοι! Εντελώς υπηρεσιακό κτύπημα καλλιτεχνικής κάρτας ετούτη τη φορά από το Υπουργείο Μ-Θ και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, το οποίο όμως, τόσο ωραίες εκθέσεις διοργανώνει στη έδρα του στο λιμάνι. Ο κ. γενικός του Υπουργείου να εκθειάζει κάπως εμετικά τις πολιτιστικές ευαισθησίες του προϊσταμένου του Υπουργού. Μην τρελαθούμε! Από τον κ. Ζαχόπουλο αν κρίνουμε, καταλαβαίνουμε σε τι μήκη, πλάτη και βάθη ευαισθησίας κινείται ο υπαρκτός πολιτισμός των κρατούντων και συνήθως των συν αυτώ, αυτόν παρακρατούντων. Λόγια κούφια, υπηρεσιακών αυλοκολάκων. Η πρόσκληση για τα εγκαίνια από το Υπουργείο μας ήρθε μετά από μια βδομάδα! Η Εκθεση, απ’ όσα είδαμε, ανάξια περαιτέρω καλλιτεχνικού σχολιασμού. Το Υπουργείο Μ-Θ συστήθηκε για να διατηρήσει αλώβητο το όνομα της Μακεδονίας από τους άρπαγες γείτονες, τους πεινασμένους για ιστορία, ύπαρξη κ.λπ., και για να κάνει εκδηλώσεις πολιτισμού. Ούτε στο πρώτο τα κατάφερε αλλά όχι από αποκλειστική του ευθύνη ούτε στο δεύτερο τα καταφέρνει από δική και μόνο ανικανότητα κι από τη θλιβερή ημετερότητα που πάσχει, όπως φυσικά κάθε καλή εξουσία, που επανδρώνεται στις λεπτομέρειες της συνήθως από κατώτερης υπαστάθμης «πνευματικά» στοιχεία και τέρατα.

Τέτοια τιμή «τιμή» δεν έχει!

Ο Δήμος Κοζάνης ...τιμά, λέει τα τέκνα του. Μεγάλα λόγια, δηλαδή λόγια της πλάκας. Ετσι για μια ακόμα φορά έγινε εκδήλωση αφιερωμένη στον σημα-ντικό και μόνο κλασικό δυτικομακεδόνα συνθέτη Γιάννη Δόδουρα (1917-1941). Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται εκδήλωση γι αυτόν παρότι οι συντελεστές της δηλαδή οι μουσικοί, οι χορωδίες, έκαναν σωστά την δουλειά τους· ο εισηγητής ιατρολόγιος κ. Στράτος Ηλιαδέλης πρότεινε να γίνει κάποτε μια ηχογράφηση των έργων του. Προς γνώση του και μόνον, η σκέψη για την εκδήλωση στον Γ. Δόδουρα που ρίχτηκε εν πλω από Πάτμο προς Πειραιά, Αύγουστος του 2007, με σοβαρούς παράγοντες του συλλόγου ιεροψαλτών Ιάκωβος Ναυπλιώτης, εκεί ακριβώς απέβλεπε. Μάλιστα στην πρωτη πορεία της είχαν βρεθεί οι συντελεστές του πράγματος μέχρι κι η χρηματοδότηση. Στην συνέχεια υφάρπαξαν τη σκέψη διάφορα πνευματικώς ασήμαντα κι ανερμάτιστα όντα, την ευνούχισαν αφού την έφεραν στα μέτρα της απελπισίας τους, δηλαδή στα μέτρα της τοπικής Αποκριάς και της πνευματικής κωμωδίας. Ηταν μια διή-μερη εκδήλωση για τον πρόωρα χαμένο κοζανίτη δημιουργό και ταυτόχρονα κάτι σαν μια ύβρη στη μνήμη του κλασικού συνθέτη ο αποκριάτικος τρόπος ενθύμησής του. Τα ίδια και ακόμα τρεις κωμικο-χειρότερα γίνονται για να τιμηθεί η μνήμη του Χέρμπερτ Φον Κάρα-γιαν (έλκει την καταγωγή από την περιοχή Κοζάνης ο προπροπάππος του) από διάφορους αβαρείς τύπους και συλλόγους έτσι για του λόγου το φαίνεσθαι. Αυτό είμαστε και το διαλαλούμε, μια εντελώς θλιβερή επαρχία.

Βραδιές ποιήσεως κατά συρροήν

21η Μαρτίου στην Κοζάνη και στο Λαογραφικό της μουσείο. Η επίσημη (με την έννοια ότι γίνεται από κείνους, που τους ενδιαφέρει επί της όποιας ουσίας διαθέτει το πράγμα) εκδήλωση για την παγκόσμια ημέρα ποίησης έγινε από το Σύνδεσμο Γραμμάτων και Τεχνών τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση (χορηγός), το Συνεταιριστικό Βιβλιοπωλείο και το περιοδικό Παρέμβαση. Διάβασαν διάφοροι κύριοι και κυρίες σε μια εκδήλωση με κεντρικό θέμα “ΑνωΚατωΔυτικομακεδονική ποιητική σαλάτα”.
Ανοιξαν τη βραδιά οι άρχοντες πρωτοψάλτες κ.κ. Αναστάσιος Κτενίδης του Αγίου Γεωργίου Κρανιδίων, Δημήτριος Δασκαλόπουλος Αγίου Γεωργίου Κοζάνης, Αθανάσιος Καρανάνος αγίου Γεωργίου Α’ ΣΣ. Ακολούθησαν στο ποιητικό «λογείον» ο Ευαγ. Καραπάτσιος, αντι-δήμαρχος Κοζάνης με το ποίημα του Αρη Αλεξάνδρου «Θα επιμένεις. Ο ηθοποιός Στάθης Νατσιός διάβασε του ποιητή Κώστα Καναβούρη εξαιρετικόν μακροσκελές ποίημα· ο Θανάσης Καλιανιώτης, ένα ποίημα του άλλοτε μαθητή του Δημοτικού σχολείου Αιανής Αντωνίου Κύρινα νυν μεγάλου, η δε κ. Μαρία Μπρέτσα, φιλόλογος, το ποίημα του Μιχ. Κατσαρού «Αντίθετα».
Μετά απ’ αυτά οδηγήθηκε στο έδρα-νο απαγγελίας ο κ. Μάκης Μπελιάς μεταβατικός γραμματέας του ΣΥΝ Κοζά-νης και μόνιμος στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, με του Κ.Π. Καβάφη «Τη συνοδεία».
Ο Νομάρχης κ. Γ. Δακής μετά της συζύγου του, κατά το μέσον της ποιη-τικής διαδρομής αφιχθείς και κατευθείαν στο απαγγελτικόν λογείον αχθείς, Κ.Π.Καβάφη κι αυτός απήγγειλε.
Ο Μάκης Καραγιάννης διάβασε Τάσο Λειβαδίτη, ο Τάσος Αναστασό-πουλος, ιατρός εργασίας στη ΔΕΗ, γενικά Μ. Μπρεχτ, η Ρίτσα Γκουρτζιούμη της Μάτσης Χατζηλαζάρου το «Μελαχρινό έρωτά» της· εκ μέρους του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών ο Βαγγέλης Σιαμπανόπουλος, διάβασε ποίημα του Π. Νερούντα. Η κ. Παναγιώτα Παρασκευά από το Μεσόβουνο Εορδαίας διάβασε με έμφαση ένα δικό της ποίημα, αφιερωμένο στο ολοκαύτωμα του χωριού της (1943)· η Ελευθερία Παπαδοπούλου την εξαίσια «Φούγκα του θανάτου» του Τσέλαν σε δύο γλώσσες εκτέλεσε. Η δασάρχης κ. Τσιμηνάκη Ανα-στασία είπε λόγον δασικόν για τη μέρα, δασοπονίας, ο Κώστας Δάλλας ένα ποίημα εξέγερσης του Δραμινού ποιητή Αλέξανδρου Αραμπατζή. Η κ. Σίσσυ Τσιομπάνου, με το ωραιότερο (προσω-πική θέση) ποίημα της βραδιάς, του Νίκου Καρούζου «Ρομαντικός επίλο-γος». Ο νεαρός και με ορμητική άποψη ποιητής Κώστας Ποζουκίδης (φοιτητής αγγλικής Φιλολογίας Α.Π.Θ.) δύο ερω-τικά, δικά του είπε (έφερε και σεμνό σκουλαρίκι). Ο καθηγητής φυσικής Γ. Ξάρχης, είπε το «Συνέδριο» του Αρι-στοτέλη Νικολαϊδη· η Κατερίνα Μαυ-ροδή διάβασε το ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού «Η Διαθήκη», ο δε κ. Βίλδος κάτι δικό του και όπως πάντα, ηθικά παραινετικό.
Σε όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης διέκοπταν με τα δικά τους περάσματα στη μουσική ο σπουδαίος μουσικός Γ. Τζούκας (πιάνο) διευθυντής του δημοτικού Ωδείου Κοζάνης και η ωραιοτάτη κ. Αννα Παπαδοπούλου με το κλασικό τραγούδι. Παρόντες εν σιωπή ο Αντιδήμαρχος καθαριότητος της πόλης κ. Γ. Παπαγεωργίου και ο πρόεδρος του συλλόγου των Κασμιρτζήδων κ. Γιάννης Πλόσκας Τέλος.
***
Την Κυριακή 23 Μαρτίου, ελαφρώς αλλά νομίμως, ετεροχρονισμένα έλαβε χώρα βραδιά ποίησης στη Βιβλιοθήκη Πτολεμαϊδας με διοργανωτή την ακάματη Απαγγελτική Ομάδα Καϊλαρίων. Διάβασαν όποιοι από τους παρευρισκόμενους ήθελαν αλλά και πρόλαβαν να πάρουν από το τεντωμένο σχοινί, όπου ήταν κρεμασμένα με μανταλάκια, φύλλα με ποιήματα. Το θέμα ειδικό «Η ποιητική της Ποίησης». Εύγε δέκα! Διευθύντρια του όλου η κυρία ποιήτρια Ολγα Ντέλλα.
***
Στα Γρεβενά εντελώς εκπρόθεσμα, την 16η Απριλίου, η Δημόσια Βιβλιοθήκης της (ναι τα Γρεβενά έχουν ωραιότατο κτίριο Βιβλιοθήκης), ο Δήμος Γρεβενών και η ΔΕΠΕΓ, θυμήθηκαν τη μέρα ποίησης η οποία αφιερώθηκε στον εκ Δεσκάτης (...Δεσκατιώτη τον έγρα-φαν, τι φρίκη!) ωραίο ποιητή Χρήστο Μπράβο (1948-1987). (Πατρίδα των απόντων/ Οι φράχτες/ κ’ οι φωλιές των/-βράχων/ κρατούν ακόμα/ βογγητά./ Ο χρόνος μετριέται/ με Ψυχοσάββατα). Εισηγητής με ένα λίαν εμπεριστατωμένο μάθημα ποιητικής, ο καθηγητής της φιλολογίας στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κ. Γ. Μότσιος. Απήγγειλε ο οικείος από το Γ΄Πρόγραμμα ηθοποιός Κ. Γιαλίνης με φωνή που έκανε ύλη ανα-τριχίλας το ποίημα και η γλυκεία απαγγέλτρια ηθοποιός, Ανθή Λιάκου. Περί του αυτού ποιητού και με τον τίτλο «Εμφύλιος λώρος» εγένετο (12-4-2008) και στην αρχαία Αιανή της σήμερον, παρόμοια εκδήλωση με ομιλητή τον φιλόλογο, ποιητή και κριτικό λογοτεχνίας, σε όλα άριστος, Θανάση Μαρκόπουλο.
***
29 Απριλίου 75 χρόνια από το θάνατο του Κ.Π.Καβάφη (την αυτή ημέ-ρα η γέννηση και ο θάνατός του) στο ανώγειον του ΑRΤ καφέ προσήλθαν αυθορμήτως οι βαρεμένοι με τον Καβάφη και κατέθεσαν ό,τι καβαφικό τους κατέβαινε. Επιναν δε όλοι τους διάφορα ποτά, κάποιοι μάλιστα από εκείνα «τα δυνατά της ηδονής» δηλαδή μπύρες Μακ-φάρλντ! Σιγά τα ωά...



Θεσσαλονίκη - Αθήνα

Τελόγλειον καθίδρυμα Θεσσαλονίκης και έκθεση χαρακτικών του Πικά-σο, ενότητα suite 347. Τη γυρίσαμε σχεδόν τρέχοντας και σταθήκαμε εκεί που στάθηκε κι ο αξιότιμος Γυμνασιάρχης της Θεσσαλονίκης κι έφριξε από την τολμηρότητά κάποιων έργων- την κόχη δηλαδή με τα χαρακτικά με πρωταγωνιστή έναν ματάκια ρωμαιοκαθολικό Αρχιεπίσκοπο- και απαγόρευσε τους άδολους κι ως ...λευκές περιστερές μαθητές του, με αποτέλεσμα στη συνέχεια να συρρέουν εκεί ομάδι οι δυνάμει αποκλειόμενοι. Τέτοιες διαφημίσεις μάλιστα στα βιβλία, τα έργα στο σινεμά, τις εκθέσεις ζωγραφικής τις εύχεται κάθε δημιουργός. Με μανία επιδιώκω ένα μικρό αφορισμό (κάτι σαν το μικρό αγιασμό της παραμονής των Θεοφανείων) από τον επιχώριό αρχιεπίσκοπο μήπως και δουν θεού κι εκδότου πρόσωπο τα κείμενά μου.
*
Αθήνα Νίκος Λύτρας και Εθνική Πινακοθήκη. Αλλο φως και ετούτο στην έκθεση του γιού (μήπως ξεπέρασε τον πατέρα του) ζωγράφο της ήρεμης φύσης, του κόσμου και των αθρώπων. Το κίτρινο της ώχρας του το γαλαζιο της θάλασσα πήρα μαζί μου λίγο απ’ αυτά όπως και κάποια οράματα από γυμνές πλάτες κι άδειες αγκαλιές.
*
Στο Μουσείο Μπενάκη επί της Πειραιώς το μέγα θέαμα. Η γλύπτρια Ναταλία Μελά σε όλη της τη μεγαλειώδη έκταση. Είδα και εθαμβήθην το πρώτον “ζωντανά” γλυπτά της, σε μια γεμάτη αγκάθια κι εγκατάλειψη, περιοχή αναψυχής της νήσου Σπέτσες· κάτι γίδια και τράγους δεμένα μ’ αλυσίδες, που έβοσκαν απ’ τις ερημιές της θάλασσας, του γνήσιου αέρα το ανοξείδωτο πηγαινέλα και της αιωνιότητας τ’ αλάτι. Σ’ ένα γλυπτικό πανόραμα ένας μαύρος με-ταλλικός γαλαξίας κυρίως με υψηλές αισθητικές διατυπώσεις της τέχνης με το ταπεινό υλικό του καθημερινού, άχρηστου κι αχρείαστου εν πολλοίς την σήμερον, η Ν.Μ. μεγαλογλυπτουργεί για τον καθένα πλούσιο ή φτωχό, δίκαιο ή άδικο, ευσεβή ή ασεβή νεοέλληνα.

Περιοδικού ΑΝΤΙ ΑΝΤΙΟ...

Οταν ο σπαθάτος γεράκος εφημεριδοπώλης με τον πάγκο του στη στάση της Αγίας Τριάδος στη Θεσσαλονίκη, το 1972 μου έχωσε κρύφα στο τζάκετ το τεύχος 1 του περιοδικού ΑΝΤΙ δεν φανταζόμουν πως αυτή η χειρονομία τότε θα δημιουργούσε μια θημωνιά που θα αριθμούσε τελικά 919 τεύχη, ούτε χίλια δηλαδή! Κι όμως! Τι να τα κάνω τώρα που τα έχω όλα, κι ούτε ένα δεν λείπει; Διότι όταν ήταν εν κυκλοφοριακή κινήσει είχαν μια ύπαρξη και τα προηγούμενα. Τώρα με το ΑΝΤΙΟ που είπε το περιοδικό στον κόσμο των φίλων και των εχθρών του...Στο τελευταίο τεύχος του διάβασα μόνο την είδηση. Τα υπόλοιπα τ’ αφήνω στον καιρό. Ξανάνοιξα εν τω μεταξύ το πρώτο. Ο κύκλος άραγε συμπληρώθηκε. Ελπίζουμε σε κάποια αναβίωσή του ότι μας είχε γίνει κάθε δεκαπενθήμερο, μια πολιτική και πνευματική πυξίδα για το που παν τα πράγματα μας, κι εμείς δηλαδή.

Καταζητείται ψάρι

Τι είναι ο σεισμός στην Κίνα, η σφαγή στο Θιβέτ, ο κυκλώνας Ναργκίς στο Μιανμαρ (πρώην Βιρμανία), μπροστά στη συγκλονιστική είδηση πως το ψάρι ονόματι Λαγοκέφαλος ή ποντικός (Lagocephalus sceleratus), δεν τρώγεται! Το διάβασα σε μια μεγάλη αφίσα που κυκλοφόρησε το Υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων γενική διεύθυνση αλιείας, η οποία φαίνεται, άλλη δουλειά δεν είχε και τάβαλε με τον Λαγοκέφαλο. Το εν λόγω δηλητηριώδες ψάρι ήταν άγνωστο και εισέβαλε σχετικά πρόσφατα (2003) στη Μεσόγειο από την Ερυθρά θάλασσα· έχει ήδη εγκλιματιστεί και αναπαράγεται στις θάλασσες μας! Φοβερό! Θα προσέχουμε λίγο περισσότερο, όταν αγοράζουμε τις σαρδέλες ή το γαύρο του Σαββάτου μη τυχόν παρεισφρύσει εκεί κανένας τους και μας δοιλυτηριάσει και έτσι χαθούμε εντελός άδωξα που θα έγραφε κι ο Μποστ.

Μαρτύρων και ηρώων
αθώων αίμα

14 Μαρτίου έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΟΡΔΑΝΑ “Το αίμα των αθώων (Αντίποινα των Γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία 1941-1944) από τους Νίκο Μαραντζίδη καθηγητή ΑΠΘ, Θανάση Καλιανιώτη ιστορικό και Β.Π.Κ. πνευματικά άνεργο, στο ισόγειο του Λαογραφικού Μουσείου:
«Σήμερα στα συνήθως καρακιτσάτα μνημεία και κενοτάφια ίσως να υπάρχουν όλα τα ονόματά των εκτελεσμένων εις αιώνιο μνημόσυνο. Οσο, όμως κι αν πέρασαν στην διασημότητα του επέκεινα, δε γνωρίζουν, δεν έμαθαν ποτέ το «γιατί», το αν έπρεπε, αν χρειαζόταν να τύχουν αυτής της μεγάλης τιμής; Γιατί ό,τι, όπως κι όπου γίνεται, αυτό που μετρά πρώτα και κύρια είναι η ζωή. «Δεν το ‘λπιζα να ‘ν’ η ζωή μέγα καλό και πρώτο» γράφει στον «Πόρφυρά» του ο Σολωμός. Εμείς που έχουμε το πλεονέκτημα να διαβάζουμε παρόμοια βιβλία μπορούμε να μαθαίνουμε το γιατί και το διότι αυτών των μακρινών γεγονότων που νομίζουμε ότι συνέβησαν, λόγω χρόνου, σε τόπους αν όχι εξωτικούς σχεδόν σε άλλη ήπειρο. Αλλά δυστυχώς είναι στην έρημη ήπειρο της λήθης και της εξ αυτής κονιορτοποίησής τους.
Σ’ αυτούς τους ανώνυμους κι ανερώτητους πάντα, γράφουν οι στρατοί κατοχής, της αντίστασης, οι απελευθερωτικοί, οι κατακτητικοί, οι εθνικοί, οι ιδεολογικοί, οι κάθε μορφής συντεταγμένης ή και ασύντακτης βίας, πάνω στο ηγιασμένο αλλά κι αργασμένο από τον καιρό και τις συνθήκες τομάρι τους τα απομνημονεύματα της δόξας και της λόξας τους. Τα ολοκαυτώματα της Κλεισούρας Καστοριάς, του Μεσόβουνο και των Πύργων Κοζάνης, του Χορτιάτη Θεσσαλονίκης, δείχνουν πως οι απλοί άνθρωποι για την κάθε εξουσία είναι μια μάζα, ένας αριθμός που χρειάζεται στις στατιστικές, για να καλυφτούν τα πολιτικά πλάνα κάθε μορφής, ακόμα και εκείνα που έχουν το επίχρισμα του ηρωισμού. Για να ρίχνουν τις ζαριές τους ή να παίζουν σκά-κι, να σχεδιάζουν πάω τους όλοι οι ωραίοι κι επί το πλείστον μοιραίοι για τους τόπους τους, ηγέτες της οικουμένης, κόμματα, κράτη κ.λπ.

Β.Π.Κ.