Ενας «αιρετικός» Πρωθιερέας στην παλιά Κοζάνη

  Την εποχή που η πόλη της Κοζάνης ήταν στα πάνω της στον τομέα των γραμμάτων και των βιβλίων (INBA) διοργανώσαμε ένα Πανελλήνιο συνέδριο για το Νεοελληνικό Διαφωτισμό (1996). Στις παράλληλες δράσεις αυτού και σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Γραμμάτων και Τεχνών Κοζάνης- (ζούσε ακόμα ο Κ. Σιαμπανόπουλος και δεν είχε γίνει ...μη κερδοσκοπική επιχείρηση) έγινε η αποκάλυψη της προτομής, έξω από τα κάγκελα του Επισκοπίου, του αρχηγέτη του επιχώριου Διαφωτισμού, Χαρισίου Μεγδάνη· δάσκαλος σχεδόν όλων των λογίων του οιονεί «Χρυσού αιώνα» των Κοζανίτικων γραμμάτων, την περίοδο του ύστερου Νεοελληνικού Διαφωτισμού, λίγο πριν από την Επανάσταση  του 1821. Οι συνήθως ημιμαθείς της τοπικής εξουσίας όταν το φέρνει ο λόγος τους περί αυτών, κοπανούν την ιστορική κοτσάνα πως η Κοζάνη ήταν η γενέτειρα περιοχή του νεοελληνικού Διαφωτισμού εν γένει! Ας είναι, και παρά τις επισημάνσεις μας, πως κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από πουθενά, συνεχίζουν το βιολί τους, ανεπίδεκτοι μαθήσεως άλλωστε. Τις προάλλες είδα την προτομή του Χ.Μ. καθαρή και με μια μεγάλη εγχάρακτη σημείωση σε πρόσθετη μαρμάρινη πλάκα «Χ.Μ Πρωθιερέας». Δε θυμάμαι στην αρχική προτομή να είχαμε τέτοιον τίτλο, ο οποίος τώρα παραβιάζει βάναυσα την προσωπικότητα του Χ.Μ. Μπορεί να είχε λάβει τον ιερατικό τίτλο όμως ως ιστορική και πνευματική φυσιογνωμία κάθε άλλο παρά τον χαρακτηρίζει, αφού κάθε άλλο παρά με τα ιερατικά καθήκοντα στο ναό ασχολούνταν. Ηταν φιλόσοφος και συγγραφέας κορυφής για τον τόπο μας. Οι μαθητές του Γ. Σακελλάριος και Γ. Λασσάνης ως προτομές στην πλατεία μπροστά από τις παιδικές κούνιες του περιπτέρου ενώπιον των οποίων κορδώνεται όλοι η ημι-αμάθεια της τοπικής εξουσίας κάθε επέτειο, φέρουν  τους αρμόζοντας τίτλους ως ιατροφιλόσοφοι κ. λπ. Δε γνωρίζω ποιός ανακαίνισε επί το ανιστορικότερον αυτήν αλλά  ο τίτλος αυτός υποβαθμίζει την προσωπικότητα του. Προς γνώσιν γενικότερη και δια την ημίν απόγνωση εκ της αμαθείας που μας δέρνει ανηλεώς και κατ΄  εξακολούθησιν, παραθέτω σύντομο βιογραφικό (πηγή και η «Ιστορία» του Π. Λιούφη) του Χ. Μ. από ομιλία μου στα Τρίκαλα σε περασμένα χρόνια με θέμα:

«Σκηνές από τον βίο και την πολιτεία

των γραμμάτων στην πόλη των κοζανιτών»

................

...Ενας παπάς, στο τελευταίο τέταρτο του 18ου αι. ο Χαρίσιος Μεγδάνης ονόματι, (1768 - 1823) καταγόταν από βυζαντινή οικογένεια κι είχε έναν κάπως κοντινό πρόγονο, κλέφτη στα γειτονικά όρη, τον Μεϊντάνη. Η γειτονιά στην Κοζάνη που έμενε έκπαλαι η οικογένεια του, λεγόταν Μεγντανάθκα στην παλιότερη κοζανίτικη και σε παραφθορά με τον καιρό ονομάζεται με το παρεξηγήσιμο Μπουντανάθκα, όπου κάθε αποκριά διεξάγεται περιώνυμος και λίαν αθυρόστομος φανός.

Είχε μια λόγια μοναχοκόρη τη Μητιώ την οποία πάντρεψε με έναν ιατροφιλόσοφο και ποιητή κάπως μεγαλύτερο του, τον Γ. Σακελλάριο. Και ζήσαν αυτοί καλά κλπ.

Ο ιερέας, λοιπόν, πήγαινε στην εκκλησία 3-4 φορές το χρόνο όσο για να μεταλαβαίνει και να ‘ναι έτοιμος για κάθε της ζωής απρόοπτο. Σπούδασε στη Σχολή Λιβαδίου Ρητορική, Μαθηματικά, Φιλοσοφία και μετέβη, ας πούμε για ανώτερες γνώσεις, στην Πέστη διδάσκοντας με αμοιβή, σε ιδιαίτερα κατ’ οίκον μαθήματα τους εκεί ομογενείς. Οταν γύρισε μετά τρία χρόνια στην Κοζάνη μετερχόταν με επιτυχία το επάγγελμα του γιατρού, φιλοσόφου, δασκάλου και του ωρολογοποιού κι ανεπιτυχώς του ιερέως. Προσωπικότητα σημαντική εφ’ όλης της κοινωνικής και προσωπικής ύλης. Στη διδασκαλία του ήταν Σωκρατικός, δίδασκε περιπατητικά στους κονιορτοβριθείς δρόμους της πόλεως, τις αγορές, τα σοκάκια, αλλά και στους γύρωθεν λόφους της ακόμα και στους μπαξεβαναίους, όπου δηλαδή εύρισκε ομίλους νέων αλλά και γέρων. Έγραψε μια ποιητική μέθοδο την «Καλλιόπη παλιννοστούσα», τους «Χαρακτήρες» κατά μίμηση του Θεοφράστου ήτοι «Λύχνος του Διογένους», λίγο πριν από τον Λασκαράτο, «Ιερά κατήχηση», την ελληνική μυθολογία «Πάνθεον» άλλα και «Αρχαιολογία». Ηταν ο αρχηγέτης των εγγραμμάτων της πόλεως ο δάσκαλος όλων όσων ακολούθησαν. Πέθανε από το φόβο του, όταν στα Σέρβια που κλήθηκε από μπέη να τον θεραπεύσει οπωσδήποτε από την ανίατη πάθηση του. Αυτός διέγνωσε το αθεράπευτόν της, κι έπαθε αποπληξία από την απειλή του νοσούντα ότι θα τον καρατομήσει αν δεν το κάνει καλά. Προηγήθη ο γιατρός του πάσχοντος.