Το «θερινό», μουσικό, βροχερό «ηλιοστάσι»

Ο μεγαλύτερος ήλιος από τη μια μεριά
κι από την άλλη το νέο φεγγάρι
απόμακρα στη μνήμη σαν εκείνα τα στήθη.
Αναμεσό τους χάσμα της αστερωμένης νύχτας
κατακλυσμός της ζωής.
από το «Θερινό ηλιοστάσι» του Γ. Σεφέρη

Το φετινό «Θερινό ηλιοστάσι» (21 Ιουνίου), βροχερό να πω καλύτερα και η ταυτόχρονη παγκόσμιος ημέρα μουσικής, διεξήχθη εκ νέου και σχεδόν αθόρυβα στο Ωδείο Δημόπουλου. Τώρα τα «δάχτυλα της μουσικής» ήταν περίπου …70, αν δεν συμπεριλάβουμε και τα δάχτυλα των ποδιών στο πιάνο, έχουμε άλλα συν 20. Ηταν η τελευταία της σειράς «Post Meridiem” συναυλία μουσικής δωματίου με το μουσικό σύνολο μπρε!
Οι μουσικές Δευτέρες του μηνός Ιουνίου έλαβαν λήξη, αφήνοντας τις καλύτερες κι αισθαντικότερες εντυπώσεις επί της μουσικής και του προσωπικού αυτής. Η ατμόσφαιρα (καλλιτέχνες και ακροατήριο) είχαν μια ενότητα πνευματικού λόγου και τρόπου, που το πήγαινε από το ελαφρά εύχαρι στο εντελώς χαρούμενο, αφού κάτι ωραίο τέλειωνε ωραία, και μια υπόσχεση για συνέχεια, την όποια της· κι αν ακόμα δεν προκύψει δεν θα πειράζει το όχι της.
Το πρόγραμμα είχε ως ακολούθως:
1. Αρχισε με μια καθηλωτική μυσταγωγική σύνθεση, εμένα μου φάνηκε σαν ελεγείο (μεταφέρω όρους της ποίησης και στην μουσική ίσως και λανθασμένα) του Arvo Part: Spiegel in Spiegel (1978)· στις μουσικές στίξεις του πιάνου ο Παναγιώτης Δημόπουλος, αλλά τον κύριο μουσικό λόγο είχε το βιολοντσέλο, αργό, εμβληματικό, επιβλητικό, υπέροχο το έγχορδο της νοσταλγίας μας, που χειριζόταν ο Δαμιανός Καϊόγλου που ζει στη Βέροια, απόφοιτος του βασιλικού Κολλεγίου του Λονδίνου.
2. Στο αυτό κάθισμα κι ενώπιον του πιάνου η κ. Εμμυ Τσιούρα «σεσημασμένη» κυρία του πιάνου μαζί με την Κατερίνα Δροσάκη, η οποία σπούδασε με την Φιλιππίνα Φιλίποβα και πήρε το δίπλωμα της από το Σύγχρονο Ωδείο Θεσσαλονίκης. Προς τιμήν της και σε μία μόνη έκτακτη εμφάνιση στα καθίσματα των ακροατών, η κυρία Α(ν)θηνά-ψυχολόγος στην επιστήμη και δράση. Εκτελούσαν το έργο του Cl. Debussy: Petite Suite (1889) γραμμένο για τέσσερα χέρια άρα 20 δάχτυλα (συν άλλα 10 στα πεντάλ) τα οποία όργωναν τη στενή λουρίδα μουσικής γης, με τα μαυρόασπρα πλήκτρα με έμφαση, ευχαρίστηση και ηδονή σχεδόν. Δύο σώματα νέων γυναικών κολλητά σχεδόν, λικνίζονταν ελαφριά στο ρυθμό της μουσικής κι ήταν σαν θρόισμα των αθέριστων εισέτι χωραφιών με στάρι, από τα οποία περνά τα δάχτυλα του ο αέρας.
3. Τρίτο έργο ήταν του Fr. Schubert: March Militaire (1818), με δεσπόζον ήχο εκείνο του κλαρινέτου και χειριστή αυτού τον Λεωνίδα Δημόπουλο, ο οποίος διεξήλθε ανδρεία αυτό το μουσικό διακόνημα με τη συνοδεία στο πιάνο του Π.Δ, ο οποίος ήταν και ο μόνιμος συνοδός των ωραίων αυτού του απογευματινού προς το βράδυ.
4. Τα έργα του J. Ireland: Lent Lilly (1920) και του Ε. Elgar: Chanson de Matin-Nimrod (1989-1899), απέδωσαν στο πιάνο ο Π. Δμπλς και πάλι και στο βιολί έξοχα η κυρία Nicola Harrigton (σπούδασε εκκλησιαστικό όργανο και βιολί έμαθε από τον πατέρα της). Αυτή η πολυτάλαντος και αιθέρια ύπαρξη νομίζεις πως ζει και τρέφεται από τη μουσική και για τη μουσική. Η ένταση και η έμφαση των χειρισμών της επί του οργάνου, σου μετέδιδε μια προσήλωση που όφειλες να τηρείς κι εσύ, ως μέλος πλέον του έγχορδου μέλους και του τρόπου του.
Αντιγράφω το ποίημα «Lent Lilly του A. Housman (1896) σε μια βιαστική (ορατή) κατά λέξη απόδοση από τον Π. Δ. (ασχολείται ο εν λόγω μουσικός και με την ποίηση).

«Είναι ανοιχτός ο καιρός, έλα να παίξεις στους σπαστούς λόφους
κάτω απ’ τα αγκάθια, στα κουφώματα θα βρεις ανθούς
στου ανεμανθού το ρίγος, με όλον τον άνεμο
που δεν έχει πια χρόνο και αφήνει Κυριακές.

Και μια και οι κόρες του Μάη παύουν και ψάχνουν
σε ανεμανθούς και αέρα μα όχι στους ασφόδελους
φέρε πανέρια νέα και θέρισε τον ήλιο σε λόφο και πλαγιά
και γέννα ασφόδελους, που θα πεθάνουν Κυριακές.»

5. Saint Saens: Danse Macabre (1872), σε δεύτερη κοινή εμφάνιση οι δύο πιανίστριες συνέχισαν στο ίδιο μοτίβο εκτέλεσης και διάθεσης. Πως ξεχωρίζουν σ’ αυτές τις εκτελέσεις στο αυτό όργανο, τα δάχτυλα που ηγούνται της διαδικασίας άντλησης μουσικής («Ποιος κόκκος ηγείται της άμμου;»), όταν η ταχύτητα κι η δεξιοτεχνία τους σε δυσκολεύουν να τα παρακολουθήσεις καθώς τ’ αυτιά και τις δυνατότητες αντίληψης, καταποντίζει η μουσική. Τα πόδια όμως στα πεντάλ διακρίνονται και είναι πάντα ενός.
6. Ηδη πλησίαζε η νύχτα, η πιο μικρή όλου του 2010 και όλων των χρόνων του βορείου ημισφαιρίου, και του W.A. Mozart η «Eine Kleine Nachtmusik» (1787) –μικρή νυκτερινή μουσική- θα συνόδευε το πέρασμα αυτής της ποιητικής ημέρας με το «θερινό ηλιοστάσιο», την παγκόσμια ημέρα μουσικής, το καλοκαίρι που ημερολογιακά ξεκινούσε αλλά επί γης δεν φαινότανε, στο ανυποψίαστο, ασύλληπτο και μέγα τίποτα του χρόνου
Ολο του κουαρτέτο επί το έργον με τα δύο βιολιά, το κλαρινέτο και το βιολοντσέλο. Εδώ το πρώτο βιολί ήταν ο Δημήτρης Μανδρίνος (τις προάλλες είχε ένα μοναδικό ρεσιτάλ στον αυτό χώρο). Στη «Romance» του μπήκε το πιάνο από τον Π.Δ. ενώ σίγησε το βιολί της Nikola και το κλαρινέτο του Λεωνίδα. Για να ολοκληρωθεί η σύνθεση με μια θριαμβευτική, λυρική επάνοδο όλων των οργάνων και να τελειώσει το βράδυ με μια κυριακάτικη διάθεση όπως νιώθεις αμέσως μετά από μια λιτή θεία λειτουργία (απόντος εννοείται του αγίου Δεσπότη).
Κάνω σχεδόν αναμετάδοση της περιγραφή της βραδιάς παρασυρμένος από τους σπήκερ της τηλεόρασης, που μεταδίδουν με τρόπο εντελώς ποδοσφαιρικό αλλά αντιδιακογιάννικο, χωρίς εικόνα άρα και το αίσθημα προφανώς και στις δύο περιπτώσεις, μεταφέρεται ελλιπές στον ακροατή
ή αναγνώστη.
***

ΥΓ1. Ενώ ο λιγοστός κόσμος του Ωδείου ήταν ξεχασμένος στην ωραιότητα και ούτε που τον ένοιαζε άλλο τι πέραν αυτού, έξω στη ζωή όλο το έθνος των νεοελλήνων θεατών επί της τηλεοράσεως ήταν καρφωμένο, η οποία μετέδιδε τον αγώνα του μουντιάλ Χιλής – Ελβετίας (1-0). Μια περίεργη κατάσταση ορισμένων ανθρώπων που αν και δεν περιφρονούν εμφανώς αυτού του είδους τις ψυχαγωγίες της ψυχής, εν τούτοις η αδιαφορία τους μέσα στην υπερέχουσα συντριπτικά και θορυβούσα ανθρωποπλειοψηφία δείχνει να έχει στοιχεία απαξίωσης που εγγίζει τον υγιεινό σνομπισμό. Ομως η μικρή σέχτα της τρυφερότητας πάντα θα υπάρχει και θα αποτελεί την κρίσιμη παραφωνία στο μαζικό για να μην πω με τη μάζα. Αυτό δε σημαίνει πως πάντα έχουν δίκαιο στο συλλογικό συμβαίνον. Ομως έχουν το δικό τους κι αυτό λίγο δεν είναι και μάλιστα το διαδηλώνουν είτε με τη σιωπή (με ρανίδες περιφρόνησης) είτε με λόγους μετρημένους (ή και άμετρους) και πράξεις κάπως «εξεζητημένης» διαφοροποίησης.
Θυμάμαι στο Γιούρο 2004 όταν άρχιζαν οι θρίαμβοι (έστω από σπόντα μετά τις ατυχίες των ισχυρότερων ομίλων) του ελληνικού ποδοσφαιρισμού και οι τηλεοράσεις έδειχναν πώς η Ελληνική ομάδα νικούσε την Πορτογαλία, κρατώντας αιχμάλωτη την εθνική στρογγυλοποιημένη συνείδηση, εδώ στην πόλη μια άλλη ομάδα, ας πούμε 50-60 ατόμων -ήταν Ιουνίου 16, άρα παγκοσμίως εορταζόταν η Blοumsday- σε παρακείμενο του μαζικού ασυνείδητου καφενείο διάβαζαν κομμάτια από τον «Οδυσσέα» του Τζέημς Τζόυς. Τι ψώνια θα λέγαν κάποιοι, αλλά όχι ημείς, αν και φέτος το ξεχάσαμε.
Αυτά τα μικρά σύνολα ευαισθητοποιημένων μέχρις ακρότητος συνανθρώπων μας («ποτές από ιδιοτέλεια κινούμενοι») λειτουργούν μέσα μου σαν τις αισθαντικές μουσικές δωματίου (μια ενότητα ανθρώπων και μουσικής) με βρίσκουν δίπλα τους κοντά τους κα πλάι έστω κι αν στην πράξη από μακριά τους παρακολουθώ από κοντά τους φεύγω...

ΥΓ 2. Μετά τη λήξη του αγώνα και της μουσικής μιαν άλλη σέχτα που κινείται στους κόσμους της ανειρήνευτης αντιπαλότητας με ό,τι καταπιέζει την προσωπικότητα του πολίτη, αδιάφορη φορές παντελώς και για τα δύο συμβάντα, πολίτες της πόλεως αραδιασμένοι σε πλαστικές καρέκλες στην κεντρική πλατεία, λαμβάνανε μέρος ενεργά στη δράση «Προβολές –βίντεο-συζήτηση» του «Μετώπου Ενάντια στο Μνημόνιο Κυβέρνησης ΔΝΤ. ΕΕ». Το «Μέτωπο» μου έφερε αναγνωστικές κι όχι αγωνιστικές μνήμες από το αντιδικτατορικό Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) -πως διέλαθε της προσοχής του ΠΑΜΕ στο ΚΚΕ να το υιοθετήσουν, μιαν που δεν αφήνουν κανέναν τίτλο στην ιστορική του ησυχία από τη διαδρομή της αριστεράς εν Ελλάδι; Είναι κι αυτό μια κάποια στάση από το χωθείς και να χαθείς στο χυλό της απελπισίας άπελπις, νικημένος, υποταγμένος από τα τρέχοντα προβλήματα. Είναι νέοι, φοιτητές κυρίως, οι οποίοι τη βρίσκουν στην πλατεία τα βράδια και πίνουν μπύρες των 0, 50 λεπτών κι όχι των 3 με 4 ευρώ, όσο σερβίρονται στις παρακείμενες καφετέριες. Αυτό όμως στερεί αυτές από πελατεία, οπότε να ‘την η κυρά αστυνομία (ο καθένας γνωρίζει πόσο ασμένως και γιατί καταφτάνει σε παρόμοια ...αιτήματα) κι αρχίζει τις προσαγωγές για «εξακρίβωση στοιχείων κλπ»· μπαίνουν ως οιονεί μακελάρηδες σε μια ήσυχη συντροφιά (η σχέση αυτή είναι λίαν επιλήψιμη για τους ταξιθέτες της κοινωνίας) νέων και δημιουργούν τις προϋποθέσεις έντασης. Ο δημόσιος χώρος μιας πλατείας ανήκει στους πολίτες κι όχι στους αστυνόμους και τις αντιπροσωπείες πώλησης αυτοκινήτων που διαφημίζουν την πραμάτεια τους συχνά πυκνά. Αφύλαχτοι οι χώροι αυτοί από τους γλυκανάλατους τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι είναι συνήθως παραδομένοι στην πολιτική ευτέλεια και την προσωπική τους ιδιοτέλεια, πρέπει να κηρυχτούν από τον ίδιο τον κόσμο υπέρ των οποίων και μόνον υπάρχουν, δημοτικά λαϊκά άσυλο για να καταφεύγουν εκεί μόνον οι πολίτες με τις δημιουργίες –ανθρώπινες, καλλιτεχνικές ή πολιτικές- και όχι οι αναμοχλευτές της δημόσιας τάξης και οι κάθε είδους εμπορευόμενοι λευκής σκόνης, σαρκός και κελιών και οι εξ επαγγέλματος απαλλοτριωτές του ωραίου.
Αλίμονο !
«Φυραίνει ο τόπος ολοένα
χωματένιο σταμνί»
(Γ.Σ. «Θερινό ηλιοστάσιο»)