Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού συζυγία α

Μήν Ιούλιος έχων ημέρας λα’. Η ημέρα έχει ώρας ιδ’, και η νυξ ώρας ι’
Συναξαριστής αγίου Νικοδήμου αγιορείτη

Ας μιλήσουμε επιτέλους και κάπως μεταφυσικά αλλά επιδερμικώ τω τρόπω.
Των αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού εορτάζει ναός της θεοσώστου πόλεως μας, παρά του γέροντος, κεραυνόπληκτου πλατάνου με τη δροσερή βρύση (Βρύση αγίων Αναργύρων), αλλά με το ακατάλληλο, λένε, προς ξεδίψασιν νερό της, από αυτοφυή όμως, ανεξάντλητη πηγή. Στην αυλή του ναού γηράσκει το άλλοτε ταπητουργικό σχολείον κλειστό, παλιότερα λειτουργούσε και ιερατική σχολή, όπως και το εκεί ξακουστό «Εκκλησιαστικόν Οικοτροφείον» αρρένων, τον καιρό της συγκοινωνιακής δυσανεξίας, όταν οι νεαροί μαθητές των γύρωθεν χωριών, ερχόταν να σπουδάσουν στα Γυμνάσια της πρωτεύουσας πόλεως κι εύρισκαν που την κεφαλή τους κλίνει, φιλόξενα και ημικατηχητικώ τω λόγω.
Δεν το ήξερα αλλά στα συναξάρια της εκκλησίας η χορεία των Ανάγυρων ανέρχεται σε 20 παρακαλώ. Ξεφυλλίζοντας τον Σαναξαριστή του αγίου Νικόδημου του Αγιορείτη, διάβαζα περαιτέρω πως: «Οτι δε είναι τρεις συζυγίαι των Αναργύρων, αι οποίοι ονομάζονται με το όνομα Κοσμά και Δαμιανού, από τας οποίας η δευτέρα είναι ούτοι οι σήμερον εορταζόμενοι.» Οι άλλοι Κοσμα- Δαμνιανοί εορτάζουν την 1ην Νοεμβρίου και η τρίτη δυάς την 17ην Οκτωβρίου. Μας ενδιαφέρει η πρώτη. Οι ανάργυροι γενικώς και ως γνωστόν, ασκούσαν την ιατρική χωρίς να δέχονται ανταλλάγματα για τις υπηρεσίες τους. Λίαν επίκαιροι άγιοι τώρα, που διαβάσαμε ότι γιατροί του δημοσίου σύστησαν οφ σορ εταιρείες προς αφορολόγητη κι εν κρύπτω διαχείριση όχι της αμοιβής τους, εντελώς θεάρεστη πράξη αλλά τα φακελάκια τους, αυτόν τον ευλαβή μας θεσμό με τον οποίον και μόνον κινείται η δημόσια, ιατρική περίθαλψη! Η Ελλάδα, όπως ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος που ήταν πρωταθλητής των φυλακών, είναι πρωταθλήτρια κατά τις έρευνες και τις στατιστικές σε όλον τον πολιτισμένο και ημιπολιτισμένο ντουνιά στη δημόσια διαφθορά. Τις φυλακές τις έχει μόνον για τα αδικήματα που αμφισβητούν την τρέχουσα τάξη πραγμάτων και τους κατατρεγμένους πρόσφυγες ενώ οι μεγάλοι αρχικλέφτες, όλοι τρόφιμοι της όποιας κάθε φορά κυβερνώσας παράταξης, διαφεύγουν, αθωώνονται μας κυβερνούν εντελώς, χωρίς αιδώ, ωραίοι ωραίοι, λίγο αλληλοσπρώχνονται βέβαια μεταξύ τους στο δήθεν, αλλά στο τέλος αλληλοκουκουλώνονται. Είναι οι κανονικοί κουκουλοφόροι της θλιβερής καπνικής ή μη πραγματικότητάς μας, μια ελληνική πατέντα εξαγώγιμη, ως το μόνο γνήσιο προϊόν μας. Διαβάζω: «Το να λακτίσω εκείνους όπου με υποχρεώνουν να ζω ανάμεσα σε ανθρωπόμορφα ζώα, μου κάνει τόση ευχαρίστηση» έγραφε ο Ανδρέας Λασκαράτος, άλλοτε. Θα ήθελα και άλλο τι να κάνω αλλά «Δεν μπορώ δεν δύναμαι δεν έχω κλαπατάρια», όπως περίλυπος διαπίστωνε ο Κ. Κρυστάλλης.
Οπίσω στους γλυκύτατους αγίους αντιστάθμισμα στους απαίσιους (υ)λ(ι)ηστές σημερινούς αγίους που λυμαίνονται την πίστη των αθώων. «Αυτάδελφοι δε όντες, εμεταχειρίζοντο και οι δύω την αυτήν τέχνην της ιατρικής, και ιάτρευον, όχι μόνον τους ανθρώπους, αλλά και τα κτήνη και άλογα ζώα. Δια μισθόν δε της ιατρείας εζήτουν, το να πιστεύουν εις τον Χριστόν οι ιατρευόμενοι χωρίς να πέρνουν από αυτούς άλλο τι πράγμα γήινον». Ηταν τόσον αφιλοχρήματοι που «ο της ιατρικής τέχνης των Αγίων Διδάσκαλος φθονήσας αυτούς δια την δόξαν και προκοπήν, όπου είχαν ανέβασεν αυτούς επάνω εις ένα βουνόν, με σκοπό τάχα δια να μαζώξουν ιατρικά βότανα, εκεί δε σηκωθείς ο δόλιος, επανω στους Αγίους, εθανάτωσεν αυτούς με τας πέτρας». Οτι του έκοβαν την πελατεία οι ένθεοι «αθεόφοβοι».
«Βολάς αδελφούς ου διέσπων οι λίθοι,
Ως εις εν άμφω συμπεπηγότας λίθον
Πρώτη Ιούλιοι λίθοισιν Ανάργυροι ήθλουν»
***
Απόγευμα, χρόνια τώρα, πετάγομαι από το γραφείο στον παρακείμενο καθεδρικό της πόλεως, άγιο Νικόλαο, για ένα εσπερινό στο πόδι, στο στασίδι δηλαδή, και εισέρχομαι εντός του, μετά μεγάλης ηδύτητας στη δροσερή ατμόσφαιρα του θέρους ή τη λίαν ζεστή του χειμώνα.
Την παραμονή των αγίων Αναργύρων παρατήρησα κάπως προσεκτικά, στο νότιο κλίτος του ναού και στο μόνιμο (και άδειο) στασίδι που υπάρχω σποραδικά, στο ακριβώς πίσω έχει βγάλει ρίζες πίστεως κι εγκαρτέρησης, ο πρωταθλητής των στασιδιών κ. Ν.Κ που δεν έλειψε ποτέ απ’ αυτό, τους έναντί μου δύο αγίους. Εδώ εκ ζωγραφικής συμπτώσεως επί φρέσκου, οι αχώριστοι στην ορθόδοξο εικονογραφία, χωρίστηκαν ότι μπήκε στη μέση τους το μεγαλειώδες παράθυρο του ναού και τους χώρισε. Ετσι, όταν η απλανώς ένθεη ματιά πάει να διαβάσει τα σημαινόμενα των εικόνων τους, σφήνα μπαίνει το παράθυρο αλλά κι ο κόσμος που περνάει απ’ έξω και κάποιοι ρίχνουν ένα βλέμμα μέσα κοιτώντας με αμηχανία ίσως και οίκτο αυτά τα περίεργα, άδολα όντα που συνεχώς κι αδιαλείπτως στους εσπερινούς εκκλησιάζονται, άλλα δια τη σωτηρία της ψυχής στο μέλλον, άλλα δια την υγεία του σώματος τώρα, άλλα έτσι για την ατμόσφαιρα του πράγματος που τους καταπραΰνει ποσώς. Χωρισμένοι το λοιπόν οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός που πάνε πακέτο, δεν ξέρω αν και πόσο ενοχλούνται απ’ αυτό; Είναι ένα βαθύτατο θεολογικό θέμα που μ’ απασχολεί και απάντηση δεν μπορώ να δώσω με τις τιποτένιες θεολογικές μου γνώσεις· ίσως ο επιχώριος άγιος θα μπορούσε να μου τις λύσει, αν ειν’ ευλογημένο. ‘Αλλα αγιολογικά, εικονογραφικά πακέτα που μου έρχονται πρόχειρα στο νου είναι φυσικά ο Μέγας Κωνσταντίνος και η αγία Ελένη όπως και οι οικείοι μας όσιοι Νικάνωρ και Διονύσιος, ο εν Ολύμπω που εικονογραφούνται συνήθως μαζί να κρατούν μια μικρή εκκλησία, ως κτίτορες μονυδρίου (εν Καλλιστράτω και Ολύμπω όρει, αντιστοίχως) και μου θυμίζουν εικόνες των σχολικών βιβλίων στο δημοτικό, όπου δύο παίδες κρατούν χάρτινη εκκλησία και πάνε να πούνε τα κάλαντα. Πραγματικότητες που ζήσαμε κι ημείς ως παιδάρια.
Ο δικοί μας άγιοι Ανάργυροι, γιατί το google μου έβγαλε περί τα 20 τέτοια ζευγάρια Αναργύρων, όπως ανέφερα ήδη, της 1ης Ιουλίου, συνεχίζουν το πατροπαράδοτον μέγα πανηγύρι τους, το οποίο συγκινούσε ανέκαθεν και προσέλκυε παλιότερα και από την ύπαιθρο της Κοζάνης, τον πιστό κοσμάκη, για να ξενυχτήσουν στη χάρη τους και στην όποια αγορά ελπίδος προς ίασιν υπαρκτών πόνων αλλά και παρηγορίαν γενικώς. Σήμερα οι μόνοι που κερδίζουν είναι οι πωλητές του χαλβά, καλαμποκιών (από υβρίδια ψημένα που τα έχουν στο στόμα τους οι προσκυνητές απαξάπαντες σχεδόν, σαν φυσαρμόνικες) και των σουβλακιών· όπως και οι πλανόδιοι μικροπωλητές παιχνιδιών οι οποίοι ξεμυαλίζουν, και καλά κάνουν, τα παιδιά όλων των εποχών. Οποία νοσταλγία! Η κυρία πλέον, Δμτρ., μικρή τότε, δεν έχανε ποτέ το πανηγύρι αυτό και λόγο γειτνιάσεως, με τη γιαγιά της, της οποίας το όνομά φέρει, αποβαρδις στον εσπερινό αλλά και το πρωί στη λειτουργία, περιεβόμβιζουν τα υπαίθρια αυτά πωλητήρια και εψώνιζον τα είδη με τα οποία παραμυθιάζονταν τα μικρά και ξεπαραδιάζονταν οι μεγάλοι (χαλάλι τους), επέστρεφαν δε εν θριάμβω οίκοι με τα θορυβώδη κατσαρολικά, χαλβάν επίκαιρον και τον αγιασμό σε πλαστικό μπουκάλι.
- « Ω, οι ωραίες μας μέρες»!
Αυτά κι ακόμα περισσότερα συλλογίζομαι στο στασίδι κοιτώντας en face τους διχασμένους αγίους. «Κοσμάς, νέος με μικρόν γένειον. Δαμιανός, μεγαλύτερος την ηλικία ολίγον βαθυμάγουλος κι σπανίζων· φορούν φορέματα ασιατικά, με πλατέα μανίκια και επιμάνικα, και κρατούν δια μεν τη δεξιάν λεπίδα χειρουργική ή κοχλιάριο, δια δε την αριστερά κιβώτιο με φάρμακα το λεγόμενον Πανάριον», σημειώνει ο Φώτης Κόντογλου τη «Έκφραση» του.
Ο εσπερινός λήγει ενώ το Θεοτοκίον της βραδιάς καταλήγει, δια χειλέων του ευλαβώς αριστερού ψάλτη (αλλά μόνον των εσπερινών- οποία αγιότης κι αυτή και σεμνότης εκκλησιαστικού βίου) του κ. Ν. Ππδπλ. «Και σώσον Σωτήρ ημών λαόν απεγνωσμένον»
Από κάθε μορφής πρόσωπα, θεσμούς κι εσμούς...